Morfologik tahlilning mohiyati so'zning qaysi so'z turkum i ekani, gapda qanday gram m atik shaklda kelganida ifodalanadi.
Morfologik tahlilning vazifasi hozirgi o'zbek tilida so'z qanday m a’noli qismlardan tuzilganini aniqlashdir. Morfologik tahlil 3-sinfdan boshlanadi.
So'zning morfemik tarkibi va so'z yasalishi ustida ishlashning ahamiyati va bu jarayondagi vazifalar M orfema — so'zning eng kichik, bo'linmaydigan m a’noli qismi.
M orfema ikki turga bo'linadi:
1. O'zak morfema — so'zda albatta qatnashadigan va leksik m a’no anglatadigan morfema.
2. Affiksal morfema - mustaqil holda leksik m a’no anglatmay, so'zning leksik va grammatik m a’nolari shakllanishi uchun xizmat qiladigan morfema.
Affikslar (qo'shim chalar) ikki turga bo'linadi:
1. So'z yasovchi qo'shimchalar. Ular so'zning leksik m a’nosini shakllantirish uchun xizmat qiladi.
2. Shakl yasovchi qo'shimchalar. Bu qo'shim chalar so'zlarni grammatik jihatdan shakllantirib, turli grammatik ma’nolarni ifodalaydi.
Boshlang'ich sinf ona tili darslarida so‘z tarkibi va yasalishini o'rganish metodikasi So‘z tarkibi to‘rt bosqichda o'rganiladi:
Birinchi bosqich - so'z yasalishini o'rganishga tayyorgarlik bosqichi. Bu bosqichning vazifasi — o'quvchilarni bir xil o'zakli so'zlam ing m a’no va tuzilishiga ko'ra bog'lanishini tushunishga tayyorlash.
Ikkinchi bosqich — bir xil o'zakli so'zlarn ing xususiyatlari va barcha morfemalarning mohiyati bilan tanishtirish.
Uchinchi bosqich — o ‘zak, so‘z yasovchi va shakl yasovchi q o ‘- shimchalarning xususiyatlari hamda tildagi ahamiyatini o'rganish metodikasi.
To'rtinchi bosqich — so'z turkumlarini o'rganish bilan bog'liq holda so'zning tarkibi ustida ishlash (3-, 4-sinflar).
— Tilda uchta shaxs mavjud: I shaxs - so'zlovchi
II shaxs — tinglovchi
III shaxs — o'zga
