43
tanlagan so`zlarning ma’nolariga
vazifalar yuksala, nutqning aniq bo`lishi
muqarrardir.
Nutqning sifati ma’nosidan aniqligining o`zi nimalardan iborat? Aniqlikni
―nutq borlik‖, nutq – tafakkur munosabatlari asosida aniqlasa bo`ladi.
Ish qog`ozlarga xos bo`lgan xususiyatlar.
Yozma nutq ham huddi og`zaki nutq kabi tinglovchi uchun yaratiladi. Uning
qulayligidan, o`quvchiga tez va butun mohiyati bilan yetib borishidan yozuvchi
ham, o`quvchiga ham minnatdor. Shuni nazarda tutganda yozma nutq texnikasi
quyidagilarni o`z ichiga oladi:
a) har qanday yozma nutq xat boshidan, bosh harf bilan boshlanishi kerak,
har bir gap mazmunan nisbatan tugallangan bo`lishi,
yorqin fikr anglatishi
kerak;
- keng diapazonlik (ovozning eng pastlikdan eng yuqorigacha bo`lgan
darajasi);
- havodorlik (erkin so`zlaganda yaxshi eshituvchanlikka ega bo`lish);
-
ixchamlik va harakatchanlik;
-
chidamlilik (uzoq ishlash qobiliyatiga ega bo`lish);
-
moslashuvchanlik (dinamika, tembr, melodikani eshitilish sharoitida
moslasha olish);
-
qarshi shovqinlarga nisbatan barqarorlik;
-
suggestivlik (ovozni hayajon ifodalash
va bu orqali tinglovchining
hulqiga ta’sir qilish xususiyati.
c)
ma’lum bir fikr bayon etilgandan so`ng, nutqni tarkibiy qismi bo`lgan
boshqa fikr xat boshidan boshlanishi zarur.
Xat boshilar (abzatslar) bir-biri bilan mantiqiy bog`langan bo`lishi lozim.
d)
Dialoglardan tashkil topgan yozma nutqda har bir shaxsni gapi teri
orqali yoziladi;
e)
ko`chirma gaplar, ko`chirmalar, o`z ma’nosida ishlatilmagan so`zlar,
birikmalar qo`shtirnoq ichiga olinadi;
f)
nutq uchun ikkinchi darajali hisoblangan,
undagi gaplarning tarkibiy
qismi hisoblanmaydigan narsalar teri yoki qavs bilan ajratiladi;
g)
ot kesim, izohlovchi, undalma, ajratiladigan bo`laklar
tegishli tinish
belgilari bilan ajratiladi;
h)
nutqning xat boshidan yirik qismlarga boblarga bo`lib ko`rsatiladi.
Ish qog`ozlarga ham yozma nutq hisoblanadi.
Ularning yozilishi ham nutqqa xos umumiy talablardan chetga
chiqmaydi.
Dostları ilə paylaş: