12-MA’RUZA. ADABIYOTSHUNOSLIK METODINING ICHKI STRUKTURASI REJA: Metod agar muayyan tanlangan ilmiy-tadqiqot yo’li bo’ladigan bo’lsa, uning ichki struktural ham bo’lishi kerakligi.
Ob’ektga tarixiy, milliy, umuminsoniy nuqtai nazaridan yondashuv.
Tayanch tushunchalar:tahlil, talqin, sharh, tafsir, interpretatsiya, tahlil maqsadi, kontekstual tahlil, immanent tahlil, tahlil metodlari, sotsiologik metod, tarixiy-madaniy metod, biografik va ijodiy-genetik metod, immanent tahlil metodlari, struktural metod, stilistik metod, semiotik metod.
Badiiy asarni kontekstual tahlil qilishda unga turli jihatlardan yondashish mumkinki, shu asosda bir qator tahlil metodlari haqida gapirish mumkin bo’ladi. Yuqoridagi metodlarning bari asarning tashqi aloqalarini o’rganishga qaratilgan bo’lib, ularning bari tarixiylik tamoyiliga tayanadi. Shuni ham ta’kidlash joizki, konkret badiiy asar tahlilida ular qorishiq holda qo’llanadi, ya’ni, tahlilda ulardan bitta-ikkistasi etakchi bo’lgani holda, qolganlari ularni to’ldiradi. Ikkinchi tomondan, kontekstual tahlil jarayonida adabiyotshunos immanent tahlil metodlaridan ham o’rni bilan foydalanadiki, bu uning imkoniyatlarini kengaytiradi.
Immanent tahlil metodlari sifatida struktural, stilistik va semiotik metodlarni ko’rsatish mumkin. Struktural metod badiiy asar qismlari va ularning o’zaro aloqalarini o’rganadi. Bu o’rinda tadqiqotchi matnning tashkillanishini yoki badiiy voqelikning tashkilanishini diqqat markaziga qo’yishi mumkin bo’ladi. Stilistik tahlil matnning uslubiy o’ziga xosligini, semiotik tahlil esa badiiy asardagi lisoniy belgilarning ma’no qirralarini o’rganishga qaratiladi.
Bulardan tashqari, badiiy asarni, aniqrog’i, uning ijtimoiy mavjudligini o’rganishda konkret sotsiologik tadqiqot metodlari, shuningdek, o’sha asar haqida yaratilgan tanqidiy asarlarni o’rganish ham muhim ahamiyat kasb etadi.
