O'quv qo'llanma

f(p ,q )= (p -l)(q -l).
E yler funksiyasi n bilan o ‘zaro tub, 1 dan n gacha boMgan butun m usbat sonlar 
sonini k o ‘rsatadi. 0 ‘zaro tub sonlar deganda 1 dan boshqa birorta um um iy 
boM uvchisiga ega boMmagan sonlar tushuniladi.
4-qadam.f(p,q)q\ymat\
bilan o ‘zaro tub boMgan katta tub son 
d
tanlab olinadi.
5-qadam
.Q uyidagi shartni qanoatlantiruvchi e soni aniqlanadi
e d
= /
(modf(p,q)).
Bu shartga binoan 
e d
k o ‘paytm aning 
f(p.q)
funksivaga boMishdan qolgan
56

---

qoldiq lg a teng. e soni ochiq kalitning ikkinchi tashkil etuvchisi sifatida qabul 
qilinadi. M axfiy kalit sifatida 
d v a n
sonlari ishlatiladi.
6-qadam.
D astlabki axborot uning fizik tabiatidan q a t’iy nazar raqam li ikkili 
k o 'rin ish d a ifodalanadi. B itlar ketm a-ketligi 
L
bit uzunlikdagi b loklarga ajratiladi, bu 
erda 
L -L ^ \o g 2{n + \)
shartini qanoatlantiruvchi eng kichik butun son. H ar bir blok [0, 
я - l ] oraliqka taalluqli butun m usbat son kabi k o ‘riladi. Shunday qilib, dastlabki
axborot 
X (i),
i=1' 7 so nlam ing ketm a-ketligi orqali ifodalanadi. /' ning qiym ati 
shifrlanuvchi ketm a-ketlikning uzunligi orqali aniqlanadi.
7-qadam.
Shifrlangan axborot quyidagi form ula b o 'y ic h a aniqlanuvchi 
Y(i)
sonlarning ketm a-ketligi k o ‘rinishida olinadi:
4 0 =
W O )'(m o d n).
A xborotni rasshifrovka qilishda quyidagi m unosabatdan foydalaniladi:
X (0 = 0 r<(0)d
(mod 
n).
Misol.
< G A 3> so ‘zini shifrlash va rasshifrovka qilish talab etilsin. D astlabki 
so ‘zni shifrlash uchun quyidagi qadam lam i bajarish lozim.