O'quv qo'llanma

advizer
— kiruvchi) um atish sanaladi.
E le k tr o n p o c h ta d a n fo y d a la n is h
Elektron 
pochta yoki 
E -m ail 
xozirgi 
kunda 
Intem etdan 
foydalanish 
ja ray o n in in g eng m ashxur kasm i xisoblanadi. E-m ail orkali d u n y o b o ‘yicha istalgan 
jo y g a bir zum ning uzida xat yuborish yoki kabul kilish xam da yozilgan xatlam i 
fakatgina bir kishiga emas, balki m anzillar ruyxati b o ‘y ich a ju n a tish im koniyati 
m avjud. E -m ail orkali m unozaralar utkazish im koniyati m avjud va bu yunalishda 
U S E N E T serv ed kul keladi.
K upgina korxonalar uz faoliyatida bevosita E-m ail tizim idan foydalanishadi. 
D em ak, korx o n a va tashkilotlar raxbarlari m a ’lum b ir chora-tad b irlar orkali uz 
xodim larini E-m ail bilan ishlash, undan okilona foydalanishga urgatishi lozim . Ushbu
76

---

ja ray o n n in g asosiy m aksadi m uxim hujjatlar bilan ishlashni tugri yulga kuyish 
xisoblanadi.
Bu yerda quyidagi yunalishlar b o 'y ic h a takliflam i e ’tiborga olish zarur:
• E-m ail tizim idan tashkilot faoliyati m aksadlarida foydalanish;
• shaxsiy m aksadda foydalanish;
• m axfiy axborotlam i saklash va ularga kirish:
• elektron xatlam i saklash va ulam i boshkarish.
E -m a il a so s la r i
Intem etda asosiy pochta protokollariga quyidagilar kiradi:
• SM TP (S im ple M ail T ransfer Protocol);
• POP (P ost O ffice Protocol);
• IM A P (Internet Mail A ccess Protocol);
• M IM E (M ulti purpose Internet M ail E xtensions).
B ular bilan b irm a-bir tanishib chikam iz:
SM TP — ushbu protokol asosida server boshka tizim lardan x atlam i kabul 
kiladi va ulam i foydalanuvchining pochta kutisida saklaydi. Pochta serveriga 
interaktiv kirish xukukiga ega b o 'lg a n foydalanuvchilar uz kom pyuterlaridan 
bevosita xatlam i ukiy oladilar. B oshka tizim dagi foydalanuvchilar esa uz xatlarini 
ROR-3 va IM A P protokollari orkali ukib olishlari m um kin;
PO P — eng keng tarkalgan protokol bulib, serverdagi x atlam i, boshka 
serverlardan kabul qilingan bulsa-da, bevosita foydalanuvchi tom onidan ukib 
olinishiga im koniyat yaratadi. F oydalanuvchilar barcha xatlam i yoki xozirgacha 
ukilm agan xatlam i kurishi m um kin. X ozirgi kunda POP ning 3-versiyasi ishlab 
chikilgan bulib va autentifikatsiyalash usullari bilan boyitilgan;
IM AP — yangi va shu bois xam keng tarkalm agan protokol sanaladi.
Ushbu protokol quyidagi im koniyatlarga ega:
• pochta kutilarini yaratish, uchirish va nom ini o 'zg artirish ;
• yangi x atlam in g kelishi;
• xatlam i tezkor uchirish;
• xatlam i kidirish;
• xatlam i tanlab olish.
IM AP sayoxatda boMgan foydalanuvchilar uchun PO Pga nisbatan kulay bulib 
xisoblanadi;
M IM E — Internet pochtasining kup m aksadli kengaytm asi suzlari kiskartm asi 
bulib, u xatlam ing form atini aniqlash im konini beradi, y a ’ni:
• m atnlam i xar xil kodlashtirishda ju n atish ;
• xar xil form atdagi nom atn axborotlam i junatish;
• xabam ing bir necha kism dan iborat bulishi;
77

---

• xat sarlavxasida xar xil kodlashtirishdagi m a ’lum otni joylashtirish.
U shbu protokol rakam li elektron im zo va m a ’lum otlarni shifrlash vositalaridan 
iborat bulib, bundan tashkari uning y ordam ida pochta orkali bajariluvchi fayllam i 
xam ju n atish m um kin. N atijada. fayllar bilan birga viruslam i xam tarkatish 
im koniyati tugiladi.