Organik kimyo laboratoriyasida ishlash qoidalari Organik kimyo laboratoriyasida ishlashda ehtiyot choralariga rioya qilish
zarur, chunki organik moddalar oz yoki ko`p darajada zaharlidir. Bundan tashqari
ularning ko`pi tez o`t oladigan va portlovchi moddalardir. Kimyo laboratoriyasida
ishlaydigan har bir kishi ishlash vaqtida xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya
qilishi kerak.
Qanday tajriba bajarilishdan qat`iy nazar, albatta bajarilishi shart bo`lgan bir
qancha umumiy qoidalar mavjud:
1. Laboratoriyada hech kim yo`qligida ishlash yaramaydi. Chunki baxtsiz
hodisa ro`y bersa jabrlanuvchiga yordam beradigan va uning oqibatlarini bartaraf
qiladigan kimsa bo`lmaydi.
2. Laboratoriyada ish boshlashdan oldin xalat kiyish, suv, elektr energiyasi,
gaz borligini ko`zdan kechirish, so`ngra xavfsizlik texnikasi qoidalariga rioya
qilish kerak.
3. Har bir talaba, iloji boricha, o`zi uchun ajratilgan joyda ishlashi kerak.
4. O`tkaziladigan tajribaning tavsifi, unda ishlatiladigan asbob va reaktivlar
talabaning ish daftarida to`liq yozilgan bo`lishi lozim. Tajriba materialini talaba
to`liq o`zlashtirganiga o`qituvchi iqror bo`lganidan keyingina ishni bajarishga
ruxsat etadi.
5. Tajribani boshlashdan oldin asbob va reaktivlani ko`zdan kechirish,
asboblarning to`g`ri tanlanganligiga (shlif ulangan joylariga yupqa qilib vazelin
yoki vakuum surkov moyi surtiladi), tayyorlangan reaktivlarning tozaligiga
ishonch hosil qilish zarur.
6. Tajriba o`tkazilayotganda osoyishtalikka, ozodalikka, saranjom-
sarishtalikka rioya qilish kerak.
7. Laboratoriyada chekish, suv ichish va ovqatlanish qat`iy man etiladi.
8. Kimyoviy moddalarning ta’mini tatib ko`rish mumkin emas. Har qanday
eritmani pipetka yordamida og`iz bilan so`rib olish man etiladi. Moddaning hidini
aniqlash uchun idishga engashmasdan, chuqur nafas olmasdan hidlanadi. Buning
uchun ehtiyotlik bilan moddaning bug`i yoki gaz idish og`zidan burun tomonga
qo`l bilan elpiladi va bir oz hidlanadi.
9. Ish vaqtida gaz yoki vodoprovod jo`mraklari va shunga o`xshashlar, elektr
asboblar, analitik tarozilar ishlamay qolsa tezda o`qituvchiga yoki laborantga
murojaat qilish kerak.
10. Tajriba tugagach, gaz gorelkasi va suv jo`mraklarini berkitish, elektr
asboblarini o`chirish, shuningdek tajriba natijalarini laboratoriya daftariga yozish
kerak.
11. Tajriba natijasida hosil bo`lgan chiqindilarni, ya`ni kislotalar, ishqorlar,
tez o`t oladigan moddalar, fil’tr qog`oz, suvda erimaydigan moddalar, bo`yoq
moddalar va shunga o`xshashlarni rakovinaga to`kish man etiladi, ularni maxsus
idishlarga yig`ish kerak.
12. Talaba ishlatilib bo`lingan reaktivlarni, o`zi sintez qilgan moddani katta
laborantga topshirishi lozim. Ishlatgan idishlarni va asboblarni tozalab, shkaflarga
qo`yib, ish joyini toza qoldirishi kerak.
5
13. Laboratoriya darsini qoldirgan talabaning o`qituvchisiz yoki katta
laborantsiz tajriba o`tkazishi ruxsat etilmaydi.