Organopatologiya qon yaratuvchi va limfoid sistema kasalliklari

Fibroz displaziya

Fibroz displaziyada jag` suyagi bag`rida hujayra-tolali va osteogen to’qima o’sib, suyakda jo’n suyak strukturalari hosil bo’ladi. Kasallikning o’choqli xilida o’sma qo’lga qattiq bo’lib o`nnaydigan va atrofdagi suyak to’qimasidan aniq ajralib turadigan tugo`n ko’rinishida ko’zga tashlanadi, u qo’lrangnamo-oq tusli fibroz to’qimadan iborat bo’ladi. Kasallikning Diffuz xilida suyak to’qimasining zararlangan joyi aniq chegaralarga ega bo’lmay, qattihujayraligi har xil bo’lishi bilan ajralib turadi, ko’kimtir tusda bo’ladi. Bu kasallikda jag` suyaklari yo’g`onlashib, ko’pincha qiyshayib qoladi, ularda patologik sinihujayralar ham uchrashi mumkin. Arralab ko’rilganida suyak to’qimasi, xususan jag` suyaklarining kortikal qatlami yupqalashgan bo’lib chiqadi. Kasallangan joy qattiqqina bo’ladigan oqish-sariq rangli to’qima bilan to’lib turadi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida fibroz displaziyada hujayra-tolali to’qima o’sib, unda jo’n, odatda kam ohaklangan suyak to’sinlari borligi ma'lum bo’ladi, shu suyak to’sinlarining atrofidan osteoblastlar joy oladi. Sementiklesimon tuzilmalar ham uchrashi mumkin. Ba'zi hollarda to’qima tuzilishi jihatidan g`ovak osteomaga o’xshab ketadi.
Xeruvizm
Xeruvizm - fibroz displaziyaning bir turi bo’lib, bundajag`larda bir talay kistalar yuzaga keladi, Odatda yosh go’daklik davrida boshlanadi. Pastki jag` sohasida ikki tomonlama g`adir-budur qatlamlar paydo bo’ladi, shy munosabat bilan bolaning yuzi dumaloq shaklga kiradi - xristian diniy kitoblarida uchar go’daklar qiyofasida tasvirlangan xeruvizmlar - farishtalar yuziga o’xshab qoladi (53-rasm). Gistologik jihatdan olganda bu o’sma suyak to’sinlari orasida hujayralar va tomirlarga boy biriktiruvchi to’qima paydo bo’lishi bilan ta'riflanadi. Undagi tomirlar atrofida asidofil modda va ko’p yadroli ulkan hujayralar to’planib boradi. Suyak to’sinlarida lakunar rezorbsiya boshlanishi bilan bir qatorda osteoid bilan o’ralgan jo’n suyak to’sinlari paydo bo’ladi.
Eozinofil granulyoma

Eozinofil granulyoma - etiologiyasi noma'lum kasallik bo’lib, jag` suyaklarida eozinofil leykositlarga boy granulyomalar yuzaga kelishi bilan ta'riflanadi. Sirtdan ko’zdan kechirilganida milklarning shishib, bo’rtib turgani, shilliq pardasida yaralar va qontalashlar borligi, ba'zi joylarda tish bo’yinlarining ochilib, tishlarning qimirlab qolgani ma'lum bo’ladi. Kasallangan joy suyak to’qimasi bilan granulyasion to’qimaga o’xshash yumshoq to’qimadan iborat bo’ladi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida asosan retiqo’lyar, limfoid hujayralar, ulkan hujayralar va har xil darajada yetilgan eozinofil va neytrofil leykositlardan iborat o’ziga xos to’qima o’sib chiqqani

ma'lum bo’ladi. Eozinofil granulyomada ro’y beradigan jarayonning mohiyati aniq emas. Ba'zi olimlar o`ni o’sma jarayoni deb hisoblasa, boshqalari reaktiv yallig`lanish jarayoni yoki granulyomatoz jarayon deb hisoblaydi.
Qattiq odontoma
Qattiq odontoma mush murtaklarining rivojlanish nuqsonlari jumlasiga kiradi va hap xil to’qimalardan paydo bo’ladigan o’smasimon tuzilma deb hisoblanadi. Qattiq odontoma yuzi g`adir-budir bo’ladigan qattiqqina o’smadir, u atrofdagi to’qima bilan bitishib ketgan yoki aniq ajralib turadigan bo’lishi mumkin. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida bu o’smada tishning qattiq to’qimalari: dentin, emal, har xil darajada ohaklangan sement o’sib ketgani, odontogen epiteliy tortmalari, pulpaga o’xshash to’qima strukturalari borligi ma'lum bo’ladi. Bu to’qimalar tartib bilan yoki ayqash-uyqash bo’lib, joylashgan bo’ladi. Oddiy va murakkab qattiq odontoma tafovut qilinadi. Oddiy odontoma bir tish murtagidan paydo bo’ladi va to’la hamda chala odontomaga bo’linadi. Chala oddiy odontoma tish murtagining qanday bo’lmasin biror qismiga taalluqli to’qimalarning o’sib ketishidan yuzaga keladi. To’la oddiy odontoma yaxlit tish murtagidan paydo bo’ladi. Murakkab odontoma bir necha tish murtaklaridan yuzaga kelgan va bir-biriga yopishib ketgan rudimentar tishlardan iborat bo’ladi, shu tishlar orasida shakllangan tishlar ham uchraydi. Murakkab odontomalarda tishning qattiq to’qimalari tartibsiz ravishda o’sib boradi. Shu bilan birga emal, dentin va sement o’rtasida normal tish uchun harakterli bo’lgan topografik nisbat bo`ziladi. Qattiq odontomaning kistoz xili ham uchrab turadi.

ODONTOGEN o`smaLAR

Odontogen o’smalar (ameloblastoma, yumshoq odontoma, sementoma) tish qattiq to’qimalari - emal, dentin va sement

murtaklaridan paydo bo’ladi va o’zining rivojlanib borishida

embrional tuzilishini saqlab qoladi. Bu o’smalar hamma o’smalar singari xavfli va xavfsiz o’smalarga bo’linadi.
Ameloblastoma

Ameloblastoma (adamantinoma, adamantoblastoma) jag` suyaklarining tabiatan epitelial to’qimaga aloqador xavfsiz o’smalari

jumlasiga kiradi va emal organining embrional

murtagidan paydo bo’ladi. Xavfli ameloblastoma kamdan-kam uchraydi. Makroskopik jihatdan olganda ameloblastomaning ikki

xili tafovut qilinadi: solid va kistoz ameloblastoma.

Ba'zi olimlar ameloblastomaning aralash xili ham bo’ladi deb hisoblaydi.

Solid ameloblastoma atrofdagi to’qimadan yaxshi ajralib turadigan yumshoq yoki qattiqroq tugo`n ko’rinishida ko’zga tashlanadi

(54-rasm). Rangi qo’lrang tusdan tortib qo’ng`ir tusgacha

boradi. Kesmasida suyak plastinkalari yupqalashib qolgan joylar va mayda-mayda kistasimon tuzilmalar borligi ma'lum bo’ladi.

Kistoz ameloblastomada odam jag`i kattalashib, bir muncha bo’rtib turadi, unda ichi och tusli suyuhujayralik bilan to’lgan bitta yoki

ko’proq yirik kistoz bo’shlihujayralar topiladi. Kistoz bo’shliqda

tish bo’ladi.

Ameloblastomaning aralash xili qo’lga yumshoq bo’lib o`nnaydigan o’smadan iborat bo’lib, kesib ko’rilganida o’sma to’qimasining

ora-orasida sarg`ish suyuhujayralikka ega bo’lgan kistalar borligi

topiladi.

Gistologik tuzilishiga ko’ra ameloblastomaning bir nechta xili tafovut qilinadi. Uning klassik xili ko’proq uchraydi, bundao’sma

glikozaminglikanlarga boy bo’lgan dag`al tolali

biriktiruvchi to’qima qatlamlari bilan ajralib turuvchi har xil shakldagi epitelial tortmalardan tuzilgan bo’ladi. Bu epitelial tuzilmalar

tish murtagi emal organining tuzilishiga

o’xshab ketadi (55-rasm). o`sha tortmalarning chetlaridan bo’ydor silindrik hujayralar joy oladi. Epitelial tuzilmalarning markazida

yo`ldo`zsimon hujayralar bo’ladi, bular tuzilishi

jihatidan tish murtagi epitelial organiga o’xshab ketadigan epitelial "retiqo’lum"ni hosil qiladi. Yo`ldo`zsimon hujayralar sohasida

yassi tortgan epitelial elementlar bilan o’ralib

turadigan har xil kattalikdagi kistoz bo’shlihujayralar hosil bo’lishi mumkin. Kistalarning bo’shlihujayralari tiniq va gomogen, goho mayda donali

modda bilan to’lib turadi, bu modda kuchsiz oksifil

yoki bazofil bo’lishi mumkin. Kistalarning bo’shlihujayralarida yakkam-dukkam joylashgan epitelial hujayralar ham uchrashi mumkin,

bularning sitoplazmasida yadro tanalarining soyalari yoki

yadro moddalarining bo’laklari bo’ladi. Epitelial tuzilmalarning markaziy bo’limlarida spongiositlarga o’xshab ketadigan, go’yoki shishib turgan yirik q tanalari (onkositlar) topiladi. Ba'zan q pardalari yorilib, ichidagi moddasi kista bo’shlihujayralariga o’tadi. Epitelial tuzilmalarning ba'zi joylarida ko’pburchakli, ya'ni poligonal hujayralar topiladi, bular ko’p qavatli yassi epiteliyning mugo`zlanayotgan tikansimon hujayralariga o’xshab ketadi (o’smaning epidermoid xili). Ularning orasida yo`ldo`zsimon hujayralari bo’lgan kichik joylari saqlanib qoladi, holos. Shu joylarda bir qadar hujayralar polimorfizmi ko’zga tashlanishi mumkin, lekin bu hujayralarda yadro bilan sitoplazma normal nisbatda saqlanib qolgan bo’ladi. Bir qancha hollarda epitelial hujayralar mayda so’g`onchalar taxlitidagi murakkab konsentrik shakllar hosil qiladi va epitelial marvarid donalari deb yuritiladigan tuzilmalarga o’xshab turadi. Kistalar o’lchamlarining kattalashuvi hujayralarda ro’y beradigan ikkilamchi distrofik o’zgarishlar bilan birga davom etib boradi, bundahujayralar kista bo’shlig`iga ko’chib to`shib, keyinchalik autolizga uchraydi.Ko’pdan beri mavjud bo’lib kelgan kista bo’shlihujayralarining epitelial qoplamasi tipik folliqo’lyar kistalarga xos gistologik xususiyatlarga ega bo’lib qolishi mumkin, bundayhollarda qo’shimcha tekshirishlar o’tkazmasdan turib aniq diagnoz qo’yib bo’lmaydi. Ba'zan bevosita epitelial to’qima orasida joylashgan juda ko’p tomirlar ko’zga tashlanadi, bundayallig`lanish jarayoniga xos belgilar bo’lmaydi. Stromasi, tolali fibroz to’qima qatlamlaridan tarkib topgan, ba'zi joylarda miksomatoz o’zgarishlar borligi ko’zga tashlanadi.

Yumshoq odontoma
Yumshoq odontoma hap xil turdagi tuzilmalardan paydo bo’ladigan chin o’smalar jumlasiga kiradi va jag` suyagining ichida joylashgan bo’ladi. Uning epitelial-mezenxima parenximasi tish rivojlanishining ilk bosqichlarini aks ettiruvchi tuzilmalardan tarkib topadi. Bu o’sma yuzasi g`adir-budir, konsistensiyasi yumshoq-elastik bo’ladigan yumaloq shakldagi tugo`n ko’rinishida ko’zga tashlanadi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida o’sma tarmoqlanib ketgan epitelial tortmalar va prizmatik shakldagi hujayralar bilan o’ralgan bir zayldagi yumaloq hamda poligonal mayda hujayralardan iborat epitelial orolchalar komplekslari topiladi. Bu epitelial komplekslar embrional tish pulpasi taxlitidagi yumshoq mezenxima to’qimasi bilan o’ralib turadi. Stromasi sust rivojlangan. Epitelial tortmalar bilan mezenximasimon to’qima o’rtasidagi chegarada eozin bilan to’q bo’yaladigan kambargina gomogen yo’l bo’ladi; bu oqsilli modda o’z tuzilishiga ko’ra predentinga o’xshab ketadi.
Sementoma
Sementoma tabiatan epiteliyga bog`liq bo’lmagan jag` o’smalari jumlasiga kiradi va tuzilishiga ko’ra hujayrali hamda hujayrasiz sementga o’xshaydigan qattiq to’qima o’sib ketishi bilan ta'riflanadi. Bu o’sma stroma (hujayra-tolali to’qima) va parenxima (sementikli, sementoblastlar) dan iborat. Sementli tuzilmalar ba'zan tartibsiz joylashgan dag`al tolali to’qima ko’rinishida ko’zga tashlanadi. Boshqa hollarda ular har xil kattalikda bo’ladigan yumaloq shaklli, murakkab oksi- va bazofil sementiklilar ko’rinishida bo’ladi.
JAG` SUYAKLARI O`SMALARI
Jag` suyaklari o’smalarining eng ko’p uchraydigan xillari osteoid-osteoma va osteoblastoklastomadir.
Osteoid-osteoma
Octeoid-osteoma tabiatan suyakdan o’sib chiqadigan (osteogen) xavfsiz o’smadir. Ko’pincha pastki jag`da paydo bo’ladi. Suyak arralab ko’rilganida sklerozga uchragan bag`rida granulyasion to’qimaga o’xshab ketadigan qo’lrang yoki qizg`ish yumaloq to’qima o’chog`i ko’zga tashlanadi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida "o’sma uyasi"da sust ohaklangan jo’ngina tuzilishga ega bo’lgan suyak to’sinlari bo’ladi, bular tomirlar bilan mo’l-ko’l ta'minlangan to’qimadan joy oladi va osteoblastlar taxlitidagi bir yadroli shirador hujayralar bilan o’ralib turadi. Suyak to’sinlarini osteoid modda xuddi jiyakdek o’rab turadi. Suyak to’sinlarining bir-biri bilan chalkashuvi va ohaklanish darajasi o’smaning chetlariga tomon ro’yi-rost ortib boradi.
Osteoblastoklastoma
Osteoblastoklastoma jag` suyaklarining chin o’smalari jumlasiga kirib, ko’proq bolalar va yosh odamlarda uchrashi bilan

ta'riflanadi. Bu o’sma jag` suyagining bag`ridan joy olib, aksari

uning kattagina qismiga tarqalib boradi. o`smao’sib borar ekan, suyak to’qimasining ko’p darajada destruksiyaga uchrashiga

olib keladi. Klinik-rentgenologik jihatdan olganda bu o’smaning

uyali, kistoz va litik xillari tafovut qilinadi.

o`smato’qimasi jigarrang-qizil rangli laxtalar ko’rinishida bo’lib, ba'zi joylari sarg`ish tusli jelesimon to’qimaga o’xshab ketadi. o`smada ba'zan seroz-qonsimon suyuhujayralik bilan to’lib turgan kistalar uchraydi. Mikroskop bilan tekshirib ko’rilganida o’smaning polimorf bo’lib, suyak to’sinlari orasidan joy olgani ko’zga

tashlanadi. Uning stromasi sust rivojlangan.

Parenximasi ikki xil hujayralardan: mayda hujayralar (osteoblastlar) va ko’p yadroli ulkan hujayralar (osteoklastlar)dan iborat.

Osteoblastlar zich joylashgan bo’lib, ko’pincha

tutamlar hosil qiladi. Osteoklastlar o’smada notekis tarqalgan. o`smatomirlariga boy bo’lib, bu tomirlarning atrofiga diapedez yo’li

bilan qon quyiladi. Qon quyilib qolgan

kattagina joylar, bir talay gemosiderin parchalari va miksomatoz to’qima qismlari ham ko’zga tashlanadi. Suyak to’sinlari

rezorbsiyaga uchraydi. Shu bilan birga yangidan hosil bo’lib

kelayotgan suyak to’sinlarini ko’rish mumkin.

ME`DA-ICHAK YO`LI KASALLIKLARI



QIZILo`NGACh KASALLIKLARI

qizilo’ngach divertiqo’li

Ezofagit

hizilo’ngach venalarining varikoz kengayishi

Mallori-Veyss sindromi

ME`DA VA O`N IKKI BARMOQ IChAK KASALLIKLARI

Gastrit

o`tkir gastrit

Surunkali gastrit

Me'daning o’tkir yarasi

Me'daning yara kasalligi

o`n ikki barmoh ichakning yara kasalligi

Me'da o’smalari

Me'da poliplari

Me'da raki

IChAK KASALLIKLARI

Ichak divertiqo’li

Ichakning ishemik kasalligi

Kron kasalligi

Malabsorbsich

Chillashir

Uippl kasalligi

Ingichka ichak o’smalari

Idiopatik yarali qolit

Yo’qon ichak o’smalari

Appendisit

Mukosele

Me'da-ichak yo’lini zararlantiradigan kasalliklar juda xilma-xil. Ular tabiatan irsiy (masalan, hizilo’ngach atrofiyasi), birlamchi

mustahil kasallik holatida (masalan, me'daning yara

kasalligi) bo’lishi yoki etiologiyasi hamda patogenezi jihatidan farh hiladigan boshha kasalliklar asorati sifatida yuzaga kelishi

mumkin.

Patologik jarayon me'da-ichak yo’lining har handay hismida boshlanishi va tabiatan yallihlanish, distrofiya, disregenerator va

o’sma tusida bo’lishi, shuningdek rivojlanish nuhsonlaridan

iborat bo’lishi mumkin.

Me'da-ichak yo’li kasallinlarini o’rganish bilan tabobatning kattaqon bir sohasi - gastroenerologiya shuhullanadi.

QIZILo`NGACh KASALLIKLARI

Qizilo`ngachda boshlanishi mumkin bo`lgan patologik jarayonq lar ancha xilma-xil bo`lishiga kqaramay, ularning klinik belgi lari juda

kam va asosan disfagiya (yo`tishning kiyinlashib qon

kusish (gematomezisl bilan ifodalanadi. Qizilo`ngachning funksional kasalliklar'i (qizilo`ngach atoniyasi, qizilo`ngachning tortishib

turishi - ezo fagospazm, qizilo`ngach divertiqo`llari),

yallig-lanish kasallik_ lari (ezofagitlar), qizilo`ngachning peptik yaralari, qizilo`nga'ch rakihammadan ko`ra ko`proq uchraydi.

Qizilo`ngach devorida dist,_ rofik o`zgarishlar nixryatda kam

uchraydigan hodisa bo’lib, qi zilo`ngach devoridagi tomirlar amiloidozi, shillik pardasining yakka melanozi va o`chohujayrali oxaklanishi

ko`rinishida namoyon bo`ladi

qizilo`ngachning rivojlanish nussonlari orasida tugma sizilsh[_ gach bituvi (atreziyasi), qizilo`ngachning to`tilishdan kalta bo`lishi

sizsho`ngach bilan traxeya okma yaralari va har xil

stenozlar ko`pro*' ahamiyatga egadir. Qizilo`ngach stenozlari ikkilamchi, ya'ni tur_ mushda orttirilgan bo`lishioham mumkin.

Chunonchi: 1) fibroz bi lan tugaydigan yallimanish jarayonlaridan

keyin, 2) qizilo`nga; o`smalari mahalida, 3) sistema sklerodermiyasi paytida (bu ka sallik uchunko`pincha qizilo`ngach devorining

kollagenlanishi xa rakterli bo`ladi), 4) qizilo`ngach

tashqaridan bosilib qoladigak mahallarda, masalan, kuks oraligi >'smalarida qizilo`ngachda ste noz boshlanishi mumkin.

QIZILO`NGACh DIVERTIQO’LI

Divertiqo’l diametri 1-3 sm keladigan qizilo`ngach devorinish, cheklangan tutash bo`rtmasidan iborat.

Xalkz'mning qizilo`ngachga o`tish joyida bo`ladigan senker di-_ vertiqo`llari (halqum segmentida), bifurkasion yoki traksion di~

vertiqo`llar (qizilo`ngachning kukrak qismida, traxeyalar

bifurkasiya soxasida, bunisi qizilo`ngach yo`lini biroz toraytirib kuyishi mumkin) tafovut qilinadi.#nya epinefral divertiqo`llar,

(diafragmaning ustki segmenti sohasida) ham

ajratiladi. Bular Qizilo`ngachning pastki sfinkteri soxasida paydo bo`ladi va me'-dasining motor funksiyasi bo`zilgai kasallarda

kuzatiladi. Shuningdek to`la va chala divertiqo`llar

x'gm farq qilinadi, gula divertiqo`llarda qizilo`ngach devorlarining hammasi ishtirok etgan bo`lsa, chala divertiqo’lda bu divertiqo’l

devori musqo’l tu-qimalari orasidagi kamgakka

to`shib qolgan qizilo`ngach shilliq pardasidan iborat bo`ladi. Divertiqo`llar bitta va ko`p bo`lishi mumkin. Senker divertiqo’lining

patogenezida yo`tish akti buzilib, tashki fiziologik

sfinkter (halqum-qizilo`ngach sfinkteri) funksiyasining buzilishi ahamiyatga ega, mana shu adisalar qizil-o`ngach yo`lida bosim

sezilarli darajada ortib, asta-sekin devori kengaiib

ketishiga olib keladi. Bifurkasion divertiqo`llar ni ng paido bo`lish mexanizmida qizilo`ngach musqo’l pardasining to`tilishdan

norasoligi, qizilo`ngach yo`lining torayib va tusilib

Qolishi bu yo`l ichidagi bosimning ortib ketishi katta ahamiyat-ga ega deb hisoblanadi. Bularning hammasi qizilo`ngach devorida

uchi berkxaltumcha, "kqzilo`ngach anevrizmasi" deb

ataladigan narsa paydo bo`lishiga olib keladi. Kuks oraligidagi limfa tugo`nlari va kletchatka yalliglanib, keyin chandik/.ari

qizilo`ngach devori-ni tortib turadigan bo’lib qolishi

ahamiyatga egadir

Divertiqo`llar simptomsiz o`tishi mumkin, lekin disfagiya-ga, regurgitasiyaga (yo`tilgan lukmaning kdytib chiqishiga), buyin-da, to`sh

orkdsida ogriqturishiga sabab bula olishi ham mumkin

Ba'zan divertiqo’l yalliglanib ketadi, divertiqo’lit deb shuni aitiladi.

EZOFAGIT

Ezofagit - qizilo`ngach yalliglanishi - qizilo`ngachning hamma-dan ko`p uchraydigan kasalligidir. O`tkir, yarim o`tkir, Surunkali ezofagit,

shuningdek reflyuks-ezofagit tafovut kilinadi

Ezo-fagitning aksari autopsiya mahalida topilib qolishini aytib o`tish kerak chunki odamning xayotligida u ko`pincha simptomsiz

o`tadi. Ezofagit garchand odamni o`limga olib boradigan

kasallik-lar jumlasiga kirmaydigan bo`lsa xdm, ayniqsa Surunkali tarzda o`tib boradigan lollarda, klinik jixdtdan juda katta

ahamiyatga ega bo`ladi. Sababi, bu kasallikda disfagiya

(yo`tishning kiyinla-shib qolishi) paydo bo`lishining o`zidagina emas. Surunkali ezofagit qizilo`ngach devorida sklerotik jarayon

boshlanib qizilo`ngach stenozi paydo bo`lishiga olib boradi.

Bundan tashqari, Surunkali ezofagit rak oldi kasalligi bo’lib hisoblanadi

O`tkir ezofagit qizilo`ngach shillik pardasiga issik ovqat, kimevii moddalar (kislota, ishsorlar), ionlashtiruvchi nurlar ta'sir kilgan

mahalda paydo bo`ladi. Bundan tashqari, bir kancha

o`tkir infeksiyalar, masalan, difteriya, skarlatina virus in-feksiyasi qizilo`ngach shillik pardasining o`tkir yalliglanishi ilan birga davom

etib borishi mumkin. Yalliglanish

reaksiyasi-ning tabiatiga karab, kataral, eroziv-gemorragiq fibrinoz, ne-krotik ezofagit tafovut kilinadi. Shuningdek qizilo`ngach

abs-sessi va flegmonasi x&m tasvirlangan.

Surunkali ezofagit ko`p chekadigan kashandalarda, muttasil ichkilik ichib yurilganida, ta'sirlantiradigan issik taom yeyilganida,

chuqur mikozlar (kandidoz) mahalida, gerpes virusi

yukdan paytlarda, kukrak kafasiga nur berilganida, ba'zi dori preparatlari (antibiotiklar, kimyoterapevtik preparatlar) ichib

yurilganida, uremiya paytida boshlanadi. Biroq,

Surunkali ezo-fagitning eng muhim va ko`p uchraydigan sababi me'da shirasi-ning qizilo`ngachga qaytib chiqib turishidir (reflyuks).

Vitamin A va vitamin S yetishmovchiligining ahamiyatio’sh

bor.

Qizilo`ngach kandidozi boshqa mikozlar (aktinomikoz, blasto-mikoz) dan ko`ra ko`proq uchraydi va immo`niteti tanqis bo’lib yurgan

odamlarda yoki antibiotiklar, kortikosteroid

preparatlar uzoq ichib yurilgan mahallarda boshlanadi.

Gerpes mahalida qizilo`ngach shilliq pardasida iufakchalar va yara bo’lib ketgan joylar topiladi. Ko`pchilik hollarda morfolo-gik

o`zgarishlar o`ziga xos bo`ladi va giperemiya, shish kelishi,

yaralar paydo bo`lishi bilan ifodalanadi. Qizilo`ngach yaralari juda kamdan-kam lollarda teshilishi mumkin.

Surunkali ezofagitda zo`rayib boruvchi fibroz boshlanib, qizilo`ngach devori kalinlashib ketadi, bu - strikturaga, ya'ni kuizilo`ngach

torayib qolishiga olib borishi mumkin. Shilliq parda

yuzasida eroziyalar, yaralar, leykoplakiyalar paydo bo`ladi. Ref-lyuksezofagitda ko`p kdvatli yassi epiteliy ba'zan silindrsimon

epiteliy bilan almashinadi (Barrett qizilo`ngachi). Bir

qadar avjiga chiqaan Surunkali ezofagit mahalida epiteliy metapla-ziyasi qizilo`ngachning uchdan ikki qismini egallaydi. Ayni

vaqt-da urinbosar epiteliy har xil bo`lishi, Chunonchi: 1)

me'da tubi epiteliysiga uxshaydigan, 2) me'da kardial bo`limi shilliq par-dasi epiteliysiga uxshaydigan, 3) ingichka ichak

epitelpysiga uxshaydigan bo`lishi mumkin. Barrett qizilo`ngachida

ikki xil yaralar kuzatiladi: 1) notug-ri shaklli nospesifik o`tkir yoki Surunkali yaralar, 2) shilliq pardaning kislota va pepsin ishlab

chiqaradigan qismiga yaqin joyda paydo bo`ladigan

tipik peptik yaralar. Surunkali ezofagitda shilliq parda atrofiya, giperkeratoz yoki displaziyaga uchrashi mumkin. Displaziya

qizilo`ngachda ko`pgina hollarda rak paydo bo`lishiga olib

boradigan sababdir.

Ezofagitning klinik manzarasi har xil bo’lib, kasallikning sababiga, organizmning axvoliga bog`liq. Qizilo`ngach kam zarar-langan

maxdllarda ezofagit simptomsiz o`tishi mumkin. Boshqa

hol-larda ezofagit to`sh orkdsida ogriqturishi yoki qon ketishi bilan davom etadi, qizilo`ngachdan qon ketishi temir yetishmasligiga

alo-kdsor Surunkali anemiyaga olib kelishi mumkin.

Surunkali ezofagitda yuzaga keladigan stenozlar odamning ozib-tuzib ketishi va avitaminoz paydo bo`lishiga, okrillar

yetishmovchiligihamda mik-roelementozga olib borishi mumkin.

Reflyuks ezofagitda ko`pincha to`sh orqasida ogriqturishi, yo`tishning qiyinlashib qolishi, qon ketib turishi kuzatiladi; Surunkali

ezofagitda asorat tariqasida qizilo`ngach raki

boshlanishi mumkin.
QIZILO`NGACh VENALARINING VARIKOZ KENGAYIShI

Qizilo`ngach venalarining varikoz kengayishi vrachning klinik amaliyotida katta ahamiyatga ega, chunki bu kasallik asorat berib,

ular darajada qon ketishiga sabab bula oladi. Biroq,

qizilo`ngachdan qon ketishi qizilo`ngach yorilgan mahallardaoham kuzati-lishi mumkinligini o`nutmaslik kerak Qizilo`ngach

venalarining varikoz kengayishi jigar sirrozlari, jigar

ushalari, jigar venalari tromboflsbiti mahalida, qopqa vena bosilib qolgan paytda yuzaga keladigan portal gipergenziya asorati

tariqasida boshlanadi. Portal sistemada bosim

ko`tarilgan mahallarda por-tokaval anastomozlar, jumladan ".izilo`ngach venalari va chigal-lari kengayib, yupqa tortib kdladi, bu

narsa shu venalarning yorilib ketish xavfini tugdiradi.

Patologik anatomiyasi. Oddiy ko`z bilan tekshirishda qizilo`ngach va me'da kardial qismidagi burama venalarning kengayib

ketganligi topiladi. Varikoz kengaygan venalar ostidagi shil

liq parda yo`pkalashib qolgan bo`ladi. Bu joyda aksari yalligla nish jarayoni boshlanib, eroziyalar paydo bo`ladi. Qizilo`ngach

venalari yorilib, ko`p qon ketgan mahallarda venalar, odagda,

puchayib qoladi, shunga ko`ra teshilib, qon ketishiga sabab bo`lgan joyni toiish kiyin bo`ladi. Ba'zan tromblangan venalar ko`zga

tashlanishi mumkin.

Klinik manzarasi. Qizilo`ngach venalarining varikoz kengayishi, agar tomirlardan xali qon ketmayotgan bo`lsa, simptomsiz