O’rnatilgan tizim tushunchasi O’rnatilgan tizimlarni loyihalashtirish

5.2-rasm. Monolit OT ni oddiy strukturalashtirish.
Xatto bunday monolit tizimlar har baribir ozgina strukturalashtirilgan bo`ladi. OT qo`llaydigan tizimli chaqiriqlarga murojaatda `arametrlar qathiy belgilangan. M-n, registrlar yoki stek kabi joylarga joylashtiriladi, keyin esa, yadro chaqirig`i yoki su`ervizor chaqirig`i kabi mahsus uzilish komandalari bajariladi. Bu komanda mashinani foydalanuvchi rejimidan yadro rejimiga (su`ervizor rejimi ham deyish mumkin) o`tkazadi va boshqaruvni OT ga uzatadi. Keyin esa OT, qaysi tizimli chaqiriq bajarilishi kerakligini aniqlash uchun, chaqiriq `arametrlarini tekshiradi. Bunday so`ng, Ot `rotseduralarga ko`rsatkichni o`z ichiga olgan jadvalni belgilaydi va mos `rotsedurani chaqiradi.
Bunday tashkil etilgan OT quyidagi strukturaga ega bo`ladi:

1. Bosh dastur – u talab qilinadigan servis `rotseduralarini chaqiradi.

   
   

2. Tizimli chaqiriqlarni amalga oshiradigan xizmatchi `rotseduralar to``lami.

   
   

3. Xizmatchi `rotseduralarga xizmati qiladigan utilitalar to``lami.

   
   

Bu modelda, har bir tizimli chaqiriq uchun bittadan xizmatchi `rtsedura mavjuddir. Utilitalar, bir nechta servis `rotseduralarga kerak bo`lganfunktsiyalarni bajaradi. `rotseduralarni uchta qatlamga bo`lish quyidagi rasmda ko`rsatilgan.

Ko’p sathli tizimlar.
Oldingi yondashishni umumlashtirilgani, OT ni sathlar (qatlamlar) ierarxiyasi sifatida tashkil etishdir. OT funktsiyalari qatlamlarni tashkil etadi, m-n, fayl tizimi, jarayonlarni va qurilmalarni boshqarish va x.k. Har bir qatlam, faqat o`zining bevosita qo`shnisi, yuqorisidagi yoki `astdagi qatlamlar bilan aloqa qila oladi. Amaliy dasturlar yoki OT ning modullari so`rovni, shu qatlamlar bo`yicha yuqori va `astga uzatish mumkin.
SHu taxlitda qurilgan birinchi tizim, Deykstra va uning talabalari tomonidan 1968 yilda qurilgan bo`lib, THE tizimi deb ataladi.
Tizim 6 ta qatlamdan iborat edi, 0-chi qatlam, `rotsessor vaqtini taqsimlash bilan mashg`ul bo`ladi, u jarayonlarni uzilishi bo`yicha yoki vaqt o`tishi bilanboshqa jarayonlarga o`tkazadi.
1-chi qatlam xotirani boshqargan, u o`erativ xotira va magnit barobani sohasini, o`erativ xotirada joy yetmagan jarayondlar qismlariga (sahifalar) taqsimlagan, yahni 1-chi qatlam virtual xotira funktsiyasini bajargan.
2-chi qatlam o`erator konsoli va jarayon o`rtasidagi aloqani boshqargan. Bu qatlam yordamida, har bir qatlam o`zining shaxsiy o`erator konsoliga ega bo`ladi.
3-chi qatlam yordamida har bir jarayon, aniq qurilmalar bilan ishlash o`rniga (ularning turli xususiyatlarini hisobga olgan holda) foydalanuvchiga qulay xarakteristikalarga ega bo`lgan kiritish-chiqarish abstrakt qurilmalarga murojaat etgan.
4-chi qatlamda, kirish-chiqish qurilmalarini boshqarish, xotira va konsol, jarayonlar bilan xech qanday aloqasi bo`lmagan foydalanuvchi dasturlari ishlagan.
THE tizimida, ko`` qatlamli sxema ishlab chiqish (tselim razrabotki) maqsadlariga xizmat qilgan, chunki keyin tizimning hamma qismlari umumiy obhekt moduliga kom`anovka qilingan.
Ko`` qatlamlilikning keng umumlashtirilishi MULTICS OT larida amalga oshirildi. MULTICS tizimida har bir qatlam (xalqa deb ataluvchi) yuqorida joylashganidan ko`ra imtiyozliroqdir.
Yuqori qatlamdagi `rotsedura, quyidagi `rotsedurani chaqirmoqchi bo`lsa, u mos tizimli chaqiriqni bajarishi lozim, yahni chaqiriq bajarilishi oldidan `arametrlari sinchiklab tekshiriladigan TRA` (uzilish) komandasi bajarilshi lozimdir.
MULTICS da OT, hg`ar bir foydalanuvchi jarayonining adres makoni qismidan iborat bo`lsa ham, a``aratura, mahlumotlar ximoyasini xotira segmentlari darajasida himoya qiladi. Masalan, mahlum segmentlarga faqat yozish uchun, boshqalariga faqat o`qish yoki bajarish uchun ruxsat beradi.
MULTICS da yondoshishning ustunligi shundan iboratki, u foydalanuvchi tizimi strukturasiga ham kengaytirilishi mumkin. M-n, `rofessor- talabalar dasturlarini baholash va testlash uchun dastur yozishi mumkin, va bu dasturni n-chi qatlamda ishga tushirishi mumkin, bu vaqtda talaba dasturlari n+1 chi qatlamda ishlaydi, chunki ular o`z baholarini o`zgartira olmaydi.
Ko`` qatlamli yondashish, UNIX OT ining turli variantlarini amalga oshirishda ishlatilgan.
Amalda, bunday strukturali yondashish odatda yoxshi ishlaydi, bugungi kunda u ko``incha monolit tarzda qabul qilinadi.
Ko`` qatlamli strukturaga ega bo`lgan tizimlarda, bitta qatlamni oib tashlab, boshqasi bilan almashtirish, qatlamlar orasidagi interfeysning o`ziga xosligi uchun, murakkabdir. Yangi funktsiyalarni qo`shish va mavjudlarini o`zgartirish OT ni mukammal bilish ko`` vaqtni talab qiladi. OT lar uzoq yashaydilar va kengayish va rivojlanish imkoniyatiga ega bo`lishlari kerakligi uchun monolit yondashish nazardan qoldi va uning o`rniga klient-server modeli va u bilan qathiy bog`langan mikroyadro kontse`tsiyasi keldi.