O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o ‘quv q o ‘llanma Toshkent «ilm ziyo»
Yüklə 0,53 Mb.
|
|
deklaratsiyalash
yo‘li bilan tas- diqlanishi mumkin bo‘ladi. Sertifikatlashtirishni amalga oshirish qoidasiga asosan ikki bosqichda o ‘tkaziladi. Birinchi bosqich — bir vaqtning o‘zida, zaruriyatga ko‘ra, veterinariya va fitosanitariya xulosalari tegishli ravishda davlat vete rinariya nazorati va o ‘simliklar karantini bo‘yicha davlat xizmati organlarida rasmiylashtirilgan holda «O‘zstandart» agentligi to- monidan akkreditatsiya qilingan davlat sanitariya nazorati organ- larida gigiyenik sertifikat rasmiylashtirilishini o ‘z ichiga oladi. Bunda tadbirkorlik faoliyati subyekti quyidagilarga haqli: — gigiyenik sertifikatni rasmiylashtirish uchun ariza bilan birga- likda belgilangan tartibda akkreditatsiya qilingan sertifikatlashtirish 167 idoralariga (keyingi o ‘rinlarda sertifikatlashtirish idoralari deb ataladi) muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish yuzasidan ariza berishga; — zarurat bo‘lganda tegishli xulosalar olish uchun veterinariya va fitosanitariya nazorati organlariga mustaqil ravishda murojaat qilishga. Ikkinchi bosqich — sertifikatlashtirish idoralari tom onidan muvofiqlik sertifikati berishdagi faoliyat. Bunda akkreditatsiyadan o ‘tgan idoralar sertifikatlashtirish faoliyatiga qo‘shimcha ravishda, tadbirkorlik subyektlarining yozma arizasiga muvofiq davlat sanitariya nazorati organlarida, davlat veterinariya nazorati va o‘simliklar karantini bo‘yicha davlat xizmati organlarida, shuningdek, tabiatni muhofaza qilish davlat organlarida sertifikatlashtirishni o ‘tkazish va barcha zarur xulosalarni olish yuzasidan agentlik xizmatlari ko‘rsatishga haqlidir. Bunda namunalar tanlab olinishi, shuningdek, ular to ‘g‘ri tan- langanligi va ular tegishli davlat organlariga taqdim etilishi uchun sertifikatlash idoralari javobgarlikni o ‘z zimmalariga olishga majbur. Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirish va berishning umumiy muddati ishlarning murakkabligi darajasi, ko‘p mehnat talab qilishi va o ‘ziga xosligiga ko‘ra, barcha zarur hujjatlar taqdim qilingan vaqtdan boshlab 10 ish kunidan 1 oygacha qilib belgilanadi. 4.4. Sertifikatlashtirish sxemalari va ularning mohiyati Sertifikatlashtirish bo‘yicha ISO tarkibidagi qo‘mita tomonidan tayyorlangan hujjatda uchinchi tomon amalga oshiradigan serti fikatlashtirishning sakkizta sxemasi berilgan bo‘lib, respublikamizda ham aynan shu sxemalar asosida va unga qo‘shimcha bitta, jami 9 ta sxema tatbiq etilgan. Birinchi sxema. Bu sxema bilan faqat mahsulot namunalari turlarini standartlar talablariga muvofiqligi maxsus tasdiqlangan sinov tashkilotlarida sinovdan o ‘tkaziladi. Bu xildagi sertifikatlash- tirishda sinovga taqdim etilgan namunaning belgilangan talablarga 168 muvofiqligi tasdiqlanadi, xolos. Bu yo‘l o ‘zining soddaligi va unga ko‘p xarajat talab qilmasligi tufayli milliy va xalqaro savdo muno- sabatlarida muayyan darajada tarqalgan. Ikkinchi sxema. Bu sxemada mahsulotning namuna turlari maxsus tasdiqlangan sinov tashkilotlarida sinovdan o ‘tkazilib, so‘ng- ra uning sifatini savdo shoxobchalaridan vaqt-vaqti bilan olinadigan namunalar asosida nazorat qilib boriladi. Bu usul taqdim etilgan namunalar sifatini baholash bilan birga seriyali chiqayotgan mahsu lotning sifatini ham baholash imkonini beradi. Usulning afzalligi uning soddaligidadir. Uning kamchiligiga esa nazorat sinovlar natijasiga ko‘ra, agar mahsulot standart talablariga nomuvofiqligi aniqlansa, uni baribir savdo shoxobchalaridan chiqarib tashlash mumkin bo‘lmaydi yoki uni chiqarib tashlash uchun birmuncha qiyinchiliklar tug‘iladi. Uchinchi sxema. Mahsulot namunalarining turlarini maxsus tasdiqlangan sinov tashkilotlarida o ‘tkazish, so‘ngra sotuvchi yoki iste’molchiga yubormasdan turib vaqt-vaqti bilan namunalarning tekshiruvini nazorat qilishga asoslanadi. Ikkinchi sxemadan farqli tomoni shuki, mahsulot savdo shoxobchalariga tushmasdan turib, sinov nazorati o ‘tkaziladi va standartga nomuvofiqligi aniqlansa, mahsulotning iste’molchiga jo ‘natilishi to ‘xtatiladi. To‘rtinchi sxema. Mahsulot namunalarining turlarini xuddi 1—3-sxemalardek sinovdan o ‘tkazishga asoslangan bo‘lib, so‘ngra savdo shoxobchasidagi hamda ishlab chiqarishdan olingan namu- nalarni tekshirish nazoratini vaqt-vaqti bilan o ‘tkazish orqali mahsulotning sifati hisobga olinadi. Bu holda mahsulot ishlab chiqarilgan bo‘lib, uning chiqarilishiga m a’lum xarajatlar bo‘lgan- dan keyin standart talablariga nomuvofiqligi aniqlanadi. Beshinchi sxema. Bu sxema mahsulot namuna turlarini tasdiq langan sinov tashkilotlarida o ‘tkazish va mahsulot ishlab chiqa rishning sifatini baholashga asoslangan bo‘lib, savdo shoxobchasi va ishlab chiqarishda namunalar sifati vaqt-vaqti bilan tekshirilib nazorat qilib boriladi. Bu sertifikatlashtirish usuli faqat mahsulot ning sifatini nazorat qilibgina qolmay, balki korxonada chiqa- 169 riladigan mahsulot sifatining kerakli darajada bo‘lishini ham na zorat qiladi. Tabiiyki, korxonadagi mahsulot sifatini ta ’minlashda, tizimning baholanishida uning mezonini aniqlash muhim aha- miyatga ega. Ushbu usul sanoati rivojlangan mamlakatlar hamda xalqaro sertifikatlashtirish tizimlarida eng ko‘p tarqalgan sxemadir. 1—4-sxemalarga qaraganda bu sxema eng murakkab va nisbatan qimmatroq sxema bo‘lib, uning afzalligi — iste’molchi mahsulot sifat darajasining yuqori ekanligiga ishonch hosil qiladi, bu esa asosiy mezon hisoblanadi. Oltinchi sxema faqat korxonadagi mahsulotning sifatini ta’minlash bilan tizimning baholanishini o ‘tkazishga m o‘ljallangan. Bu usul ayrim vaqtda korxona-tayyorlovchini attestatsiyalash deb ham yuritiladi. Bu xil sertifikatlashtirishda faqat korxonaning belgilangan sifat darajadagi mahsulotni chiqarish qobiliyati baho- lanadi. Yettinchi sxema. Mahsulotning har bir tayyorlangan to ‘pidan sinovlarga tanlab olishga asoslangan. Tanlab olish sinovlarining natijalariga ko‘ra to ‘pni ortish uchun qaror qabul qilinishi aniq lanadi. Bu xildagi sertifikatlashtirish uchun tanlanmaning hajmi aniqlanishi lozim, bu esa tayyorlangan to ‘daning katta-kichikligiga maqbul bo‘ladigan sifat darajasiga bog‘liq. Qabul qilingan qoidaga asosan tanlanm ani to ‘plash vakolatlangan sinov tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi. Bu xil sertifikatlashtirish qo‘llanilishi statistik usulni qo‘llash bilan bog‘liqdir. Sakkizinchi sxema. Har bir tayyorlangan, ayrim buyumning standartlar talabiga muvofiqligi sinovlar o ‘tkazib aniqlashga asos langan. Bu sertifikatlashtirish usulida yuqoridagi sxemalarga qaraganda ta ’minlovchining mas’uliyati ancha yuqori. Tabiiyki, muvaffaqiyatli sinovlardan o ‘tgan buyumlargina sertifikat yoki muvofiqlik belgisini oladi. 8-sxema mahsulotga nisbatan yuqori va qat’iyroq talablar qo‘yilganda ishlatilishga asoslangan yoki mahsulotning ishlatilishi natijasida standart talablarga mos kel- masligi iste’molchiga katta iqtisodiy zarar yetkazganida qo‘llaniladi. Bu xil sertifikatlashtirish qimmatbaho metallar va qotishmalardan 170 tayyorlanadigan buyumlarga ko‘proq qo‘llanadi. Bundan asosiy maqsad qimmatbaho metallarning belgilangan miqdori, tarkibi va buyumning tozaligini tekshirishdan iborat. To‘qqizinchi sxema. Mahsulotlarning deklaratsiyaga muvofiqligi sertifikati bo‘lib, mahsulot haqidagi deklaratsiya hujjatlari bilan birgalikdagi sertifikatlashtirish tushuniladi. Buyuk Britaniya instituti tomonidan setrifikatlashtirishning yangi xili yaratilib, bu usul faqat ishlab chiqarishdagi texnologik jarayonlarning tasdiqlanishi (attestatsiylanishi)ga asoslangan. Hozirgi paytda adabiyotlar va m a’lumotnomalarda har bir sertifikatlashtirish sxemasining afzalligi va kamchiliklari tahlil etil gan. Bularning ichida eng mukammal va murakkabi 5-sxemadir. Bu sxema to ‘liq bo‘lganligi uchun uni asos qilib olib, hozirgi zamon xalqaro sertifikatlashtirish tizimi yaratilmoqda. Sertifikatlashtirish tizimlarini boshqaruvchi idora muayyan turdagi mahsulot sifatining nazoratini tashkil etadi, standartlarga rioya qilishni majburiy talab etadi, iste’molchi va savdo talablarini e ’tiborga olib, mamlakatdagi amalda bo‘lgan qonunlar va m e’yoriy hujjatlar asosida o ‘z ishini tashkillashtiradi. Sertifikatlashtirish idorasi sinovlarni o ‘tkazish, korxonadagi va savdo shoxobchasidagi mahsulotning sifatini nazorat qilish hamda nazoratni tashkil qilish va shu kabilarni bajarib, uchinchi tomon vazifasini bajaradi. 4.5. Mahsulot sifati va sifatni boshqarish Mahsulot deganda, mehnat faoliyati jarayonining moddiylash- tirilgan natijasi tushunilib, u foydali xossalarga ega bo‘ladi, aniq ishlab chiqarish jarayonlarida olinadi hamda muayyan jamoa va shaxs ehtiyojlarini qanoatlashtirishga m o‘ljallanadi. Mahsulotlar tayyor holda, aniq bozorda sotilishi uchun yaroqli yoki tayyorlash jarayoni, ishlash, yetishtirish, ta ’mirlash va shu kabilarda bo‘lishi mumkin. Mahsulot ta ’rifi yana boshqa bir hujjat — ISO 9000 xalqaro standartida qisqa holda keltirilgan bo‘lib, Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|