O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi metrologiya, standartlashtirish va sifatni boshqarish kasb-hunar kollejlari uchun o ‘quv q o ‘llanma Toshkent «ilm ziyo»

4.4-rasm. Sanoat mahsulotlarining sinflanishi.
1. Foydalanishda sarflanadigan mahsulot.
2. O‘z resursini sarflaydigan mahsulot (4.4-rasm).
I guruhga xomashyo, tabiiy yonilg‘i (foydali qazilmalar, tabiiy
qurilish materiallari, qimmatbaho toshlar, minerallar va h.k.)lar
kiradi.
II guruhga materiallar (yonuvchi-moylovchi, to ‘qimachilik,
yengil, og‘ir va boshqa sanoat, o ‘rmonchilik, elektr va radiotexnika
hamda sanoat materiallari va h.k.) kiradi.
III guruhga sarf bo‘luvchi mahsulotlar (oziq-ovqat mahsu­
lotlari, dori-darmon vositalari va h.k.) kiradi
IV guruhga ta ’mirlanmaydigan mahsulotlar (radiotexnika ele-
mentlari, masalan, rezistorlar, kondensatorlar va boshqalar; mashi-
nasozlik elementlari mahsulotlari, masalan, gaykalar, boltlar, tishli
g‘ildiriklar va boshqalar; dvigatellar va bir martalik foydalaniladigan
harakatlanuvchi qismlar; pirotexnika mahsulotlari va boshqalar)
kiradi.
V guruhga ta ’mirlanadigan mahsulotlar (radiotexnik quril-
malar, texnologik va sinov qurilmalari, qishloq xo‘jaligi va transport
mashinalari, turli xil maqsadlarga m o‘ljallangan kompleks va optik-
mexanik tizimlar) kiradi.
Sanoat mahsulotlarining birinchi sinfiga I, II, III; ikkinchi
sinfiga esa IV, V guruhlari mansubdir.
174

---

---

Mahsulotning ko‘rsatilgan tavsiflanishining qo‘llanishi quyidagi

amallarni bajarishda bir qator yengilliklar yaratadi:
— muayyan guruh mahsulotining birgina ko‘rsatkichining
nomlarini tanlashda;
— mahsulotdan foydalanish sohasini aniqlashda;
— bir yoki bir nechta asos bo‘luvchi namunalar sifatida tanlab
olishda;
— mahsulotning sifat ko‘rsatkichlari nomlariga davlat standart­
larining tizimlarini yaratishda.
Sifatni har taraflama o‘z ichiga oluvchi, uning hamma tomon-
larini ta ’minlovchi hamda mahsulotning barcha hayotiy bosqich­
larini qamrab oluvchi faoliyat sifat tizimlarini bildiradi. Sifatli ish
marketing (bozor tahlili va savdo-sotiq ishlari) sohasidan boshlanib,
mahsulotning ishlatilishidan hosil bo‘ladigan chiqindilardan foy­
dalanish bosqichi bilan yakunlanadi (4.5-rasm). Bu bosqichlarning
yig‘indisini