2.10-rasm. Elektromagnit asboblarining asosiy elementlari:
1
— g‘altak;
2 — o ‘zak;
3 — o ‘q;
4 — strelka;
5 — shkala;
6 — prujina.
momenti yuzaga kelib, o ‘zak g‘altakdan oqib o ‘tuvchi elektro
magnit maydonni hosil qiladi. O‘qning harakati natijasida o ‘qning
aylanishiga proporsional va prujinada aylanish momentiga teskari
ta’sir qiluvchi momentni yaratadi. O ‘q momenti ta’sirida va unga
bog‘langan strelka o ‘lchanayotgan kattalik kvadratiga proporsional
holda burchakka aylanadi. Momentlar tenglashganda strelka to‘x-
taydi.
O ‘zgarmas tok zanjirida 50 Hz chastotada olchash uchun
elektromagnit ampermetrlar va voltmetrlar ishlab chiqariladi. Tokni
o ‘lchash zanjiriga elektromagnit ampermetrlarning o ‘lchash mexa-
nizmining g‘altagi ketma-ket va voltmetrlarda parallel holda ulanadi.
Shuningdek, elektromagnit o ‘lchash mexanizmlari logometrlarda
ham q o ‘llaniladi. Aniqlik sinfi 1,5 va 2,5 bo‘lgan asboblardan keng
foydalaniladi. Shuningdek, 800 Hz chastotada ishlovchi, aniqlik
sinfi 0,5 va hattoki, 0,1 b o ‘lgan asboblar ham mavjud.
Bu asboblarning bir qator afzalliklari mavjud: ham o ‘zgaruv-
chan, ham o ‘zgarmas tok zanjirlarida ishlatiladi; bevosita katta qiy-
matdagi toklarni o ‘lchashi mumkin; konstruksiyasi nisbatan sodda.
61
Shuningdek, ayrim kamchiliklarga ega: shkalasi notekis (kvad-
ratik) darajalanadi; o ‘lchash xatoligi biroz katta (magnitoelektrikka
nisbatan); sezgirligi yuqori emas.
Elektrodinamik o ‘lchash asboblari. Ularning ishlash prinsipi
ikki o ‘tkazgich va ulardan elektr toki o ‘tishi natijasida o ‘zaro mexanik
ta’sirlashishga asoslangan. Elektrodinamik asboblar o ‘lchanayotgan
kattalikni o ‘zgaruvchan yoki o ‘zgarmas tokka o ‘zgartiruvchi o ‘l-
chash o ‘zgartkichi va elektrodinamik tizimlarning o ‘lchash mexa-
nizmidan iborat (2.11-rasm).
Harakatlanadigan g‘altak ichiga o ‘q bilan strelka birgalikda
joylashtirilgan harakatlanuvchi g‘altakli elektrodinamikli asboblar
keng qo‘llaniladi. G ‘altak o ‘ramlaridagi toklar
Dostları ilə paylaş: