O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi markazi o'zbekiston respublikasi sog'liqni saqlash vazirligi oliy va o'rta tibbiy ta'lim bo'yicha o'quv-uslubiy idorasi

REANIMATSIYANING RIVOJLANISH TARIXI. TERMINAL HOLATLAR

Anesteziologiya meditsinaning og'riqsizlantirish usullari va vositalari bilan, reanimatologiya esa meditsinaning reanimatsiya qilish, ya'ni klinik o'lim davrida organizmni tiriltirish — qayta jonlantirish bilan shug'ullanadigan bo'limidir.

Anesteziologiya va reanimatsiya sohalarining rivojlanishini bir necha davrga bo'lish mumkin:

• 
  b i r i n с h i davr — eramizdan oldingi va keyingi yillarni o'z ichiga olib, tibbiyotda og'riqsizlantirish usullari qo'llanilgan;
  
• 
  ikkinchi davr — 1842—1947-yillarni o'z ichiga oladi.
  Bu davrda hayotning tugashi va organizmning so'ngan funksiyalarini hayotga qaytarish bilan bog'liq bo'lgan nazariy bilimlar shakllana boshlagan. Bu davr turli mamlakatlarda turlicha rivojlangan;
  
• 
  uchinchi — ilmiy-amaliy ishlarbilan shug'ullanish davri, ya'ni bu davrda ishlar fanga asoslangan holda amalga oshirilgan.
  Bu davrda organizmni faqatgina og'riqsizlantirish emas, kezi kelganda bemor organizmini har qanday jarohat va og'riq natijasida sodir bo'ladigan asoratlardan, noxush holatlardan saqlash ishlari bajarilgan. Bu davrda anesteziologiya xizmatiga zarur vaziyatlarda bemor hayotini saqlash, hayot uchun zarur bo'lgan organizm a'zolari ishini boshqarish kabi vazifalar yuklandi, boshqacha qilib ifodalaganda, anesteziologiya-reanimatologiya xizmati jadal davolash deb ataladigan ilmiy-amaliy sohaning paydo bo'lishiga olib keldi.
  Ana shu davrdan boshlab narkoz va mahalliy og'riqsizlantirish to'g'risida yetarli tajribaga ega bo'lindi. 1957—1966-yillarda
  anesteziologiya-reanimatologiya xizmati rivojlanib, shakllandi va tibbiyotda o'z o'rnini aniqlab oldi. Oxirgi o'n yillar ichida bu soha alohida fan sifatida ajralib chiqdi. Mamlakatda anesteziolog-reanimatologlar jamiyati paydo bo'ldi. 1966-yildan boshlab Sobiq Ittifoqda anesteziologiya-reanimatologiya sohasi ilmiy asosda rivojlanib, tabobat sohasida amaliyotda keng qo'llana boshlandi. Anesteziologiya-reanimatologiya xizmatining rivojlanishi shahar va viloyat markazlarida ilmiy tekshirish institutlari, bo'lim va laboratoriyalar ochilishi bilan boshlandi. Bu soha ilmiy asosda rivojlanishi bilan bir qatorda amaliyotda keng qo'llanila boshlandi va kechiktirib bo'lmaydigan xizmatni tashkil qilish maqsadida joylarda kecha-yu kunduz xizmat qiladigan anesteziolog-reanimatologlar navbatchiligini tashkil qilish yo'lga qo'yildi. Malakani oshirish oliygohlarida mustaqil kafedralar ochilib anesteziolog-reanimatolog shifokorlar, anesteziologiya va reanimatologiya bo'limlari uchun hamshiralar tayyorlash yo'lga qo'yildi. Bo'limlarda tibbiyot xodimlari uchun yangi tartib va qoidalar ishlab chiqildi. 1970-yillarga kelib anesteziologiya va reanimatsiya xizmati birlashib, keng va ko'p qismga ega bo'lgan kasalxonalarda anesteziologiya va reanimatsiya bo'limlari ochildi. Kasalxonalardagi boshqa bo'limlardan og'ir kasallar shu bo'limga yig'ilib, kechiktirib bo'lmaydigan yordamni zudlik bilan ko'rsatishda ancha qulayliklar yaratildi, terminal tushgan bemorda o'limning oldi olinishida muvaffaqiyatlarga erishila boshlandi. Og'ir va terminal holatlarda sifatli va o'z vaqtida yordam ko'rsatishning eng asosiy yo'llaridan biri kadrlardan to'g'ri foydalanish, ularni o'z joyiga qo'yish, asbob-anjomlardan to'g'ri foydalanish hamda bo'lim xodimlarining ish sharoitlarini yaxshilashdan iboratdir. 1970-yildan boshlab anesteziologiya-reammatologiya xizmati rivojlanishi bilan bir qatorda xizmat sohasi mustahkamlana boshladi, soha xodimlari yetarli darajada bilim va tajribaga ega bo'lishdi, davolash maskanlarida bemorlarga alohida shakllangan xizmat ko'rsatila boshlandi.