O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi X. S h e n n a y e V, T. B a y m u r a t o V sug‘urta ishi
Yüklə 0,8 Mb.
|
|
Sug‘urta huquqi
tushunchasi 3 8
fuqarolik-huquqiy munosabatlar; — sug‘urta tashkilotlari o‘rtasida yuzaga keladigan o‘zaro munosabatlar; — fuqarolar va maxsus davlat organlari o‘rtasida paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar; — sug‘urta tashkilotlari va maxsus vakolatli davlat organi o‘rtasida paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar. Fuqarolar va sug‘urta tashkilotlari o‘rtasida paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar tegishli shartnoma qoidalariga asoslanadi. Bunda bir tomondan, sug‘urta tashkilotining fuqaro oldida, ikkinchi tomondan, fuqaroning sug‘urta tashkiloti oldidagi burch va majburiyatlari paydo bo‘ladi. Ya’ni, tuzilgan shartnomaga ko‘ra, fuqaro o‘z vaqtida sug‘urta mukofotini to‘lashi shart. Sug‘urta hodisasi ro‘y berganda esa, sug‘urta tashkiloti sug‘urta shartnomasida qayd etilgan shart va muddatlarda sug‘urta qoplamasi (summasi)ni fuqaroga to‘lab berishi lozim. Ko‘rinib turibdiki, shartnoma — fuqarolik-huquqiy hujjat sifatida taraflar- ning o‘zaro munosabatini huquqiy tartibga solyapti. Sug‘urta tashkilotlarining bir-birlari o‘rtasida paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlari sug‘urta puli va qayta sug‘urta qilish bilan bog‘liq tuzilgan shartnomalar doirasida shakllanadi. Amaldagi qonun hujjatlariga ko‘ra, sug‘urta tashkiloti moliyaviy barqarorlikni ta’minlash, binobarin, sug‘urtalanuvchilar oldida o‘z majburiyatini bajarishini ta’minlash maqsadida sug‘urta pulida ishtirok etishi yoxud boshqa sug‘urta tashkilotlari yoki ixtisos- lashgan qayta sug‘urta tashkilotlari bilan shartnomaviy munosabatlarga kirishishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 959-moddasida «sug‘urta shartnomasi bo‘yicha sug‘urtalovchi o‘z zimmasiga olgan sug‘urta tovonini yoki sug‘urta pulini to‘lash xavfi uning tomonidan to‘liq yoki qisman boshqa sug‘urtalovchida (sug‘urtalovchilarda) u bilan tuzilgan qayta sug‘urta qilish shartnomasi bo‘yicha sug‘urtalani- shi mumkin» deb alohida qayd etilgan. Qayta sug‘urta qilish shartnomasiga nisbatan, agar qayta sug‘urta qilish shartnomasida boshqacha tartib nazarda tutilma- gan bo‘lsa, Fuqarolik kodeksining tadbirkorlik riskini sug‘urta qilish borasida qo‘llanishi lozim bo‘lgan qoidalari tatbiq etiladi. Qayta sug‘urta qilish shartnomasini tuzgan sug‘urta shartnomasi 3 9
sug‘urta qildiruvchi hisoblanadi. Fuqarolar va maxsus davlat organlari o‘rtasida paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar maxsus vakolatli davlat organining sug‘urtalanuvchilar bo‘lgan — fuqarolarning qonuniy manfaatlarini himoya etish bilan bog‘liqdir. Amaliyotda shunday holatlar bo‘ladiki, sug‘urta tashkiloti sug‘urtalanuvchiga sug‘urta hodisasi tufayli ko‘rilgan zararni qoplashdan asossiz voz kechishi mumkin. Bunday paytda o‘z manfaatlarini huquqiy himoya etish maqsadida sug‘urtalanuvchi maxsus vakolatli davlat organiga murojaat etishi mumkin. Sug‘urta tashkilotlari va maxsus vakolatli davlat organi o‘rtasida paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlar qonun hujjatlari asosida tartibga solinadi. Maxsus vakolatli organning sug‘urta tashkilotlariga nisbatan paydo bo‘ladigan fuqarolik-huquqiy munosabatlari O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi va «Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida»gi Qonunda o‘z aksini topgan. Maxsus vakolatli davlat organi qonunda belgilangan tartibda sug‘urta tashkilotlarining faoliyatini nazorat etib boradi. Zaruriyat bo‘lganda esa, sug‘urtalanuvchilarning manfaatini himoya etish maqsadida undan sug‘urta faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyani chaqirib olish huquqiga ega. Sug‘urtani huquqiy tartibga solish davlat tomonidan sug‘urta munosabati qatnashchilarining xatti-harakatini huquqiy normalar vositasida amalga oshiriladi. Jismoniy va yuridik shaxslarning mulkiy huquqlarini har xil oldindan ko‘rib bo‘lmaydigan sug‘urtaviy himoya qilish uchun ko‘pchilik shaxslar tomonidan tashkil etiladigan maxsus fond hisobidan amalga oshiriladigan sug‘urta faoliyati jarayonida paydo bo‘ladigan ijtimoiy munosabatlar mavjud. Ushbu munosabatlarni tartibga soladigan normalar yig‘indisiga sug‘urta huquqi deyiladi. Sug‘urta faoliyatini tartibga soluvchi qonun hujjatlarini ikki turga bo‘lish mumkin: — sug‘urta faoliyatini tartibga soluvchi maxsus qonunlar; — sug‘urta faoliyatini tartibga soluvchi umumiy qonunlar. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 2002-yilning 5-aprelida qabul qilingan va shu yilning 28-mayida amaliyotga Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|