Oʼrtа professionаl tа’limning

Mavzu:№ 3.Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar kitobxonligi.


Reja:

1. Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar kitobxonligi rivojlantirishda o’zbek folklorini o’rni

2.Yozma adabiyot namunalari
3. Maktabgacha ta’lim yoshdagi bolalar kitobxonligi o’rganishda ota-ona va tarbiyachilar roli.
Odatda, bola olamga kelibdiki, onani taniydi, uning hidini, qadam tashlashini, nafas olishini darhol sezib oladi. Ona bir qadam o’zidan uzoqlashsa harhasha qiladi, yig’laydi. Chunki bu norasida onananing qornidayoq uni o’ziga kashf qilib olgan. Shu onaning ko’magida atrof-muhit bilan, o’zini qurshab olgan olam bilan tanishadi. Onaning allasi, qo’shig’i, ertagi murg’ak qalbida bir umrga muhrlanib qoladi. Folklor va yozma adabiyot namunalarini tinglab, voyaga etayotgan bolalarning o’yinlari, sho’xliklari, xayollari, qiziqishlari, gap-so’zlari... – bular bolalarning ma’naviy dunyosini boyitadigan omillardan biridir.
Alla, ertak, topishmoq, maqollarda kuzatganimizdek, odamlarga, jonivorlarga, tabiatga bo’lgan mehr-muhabbat, do’stlik va o’rtoqlikning ilk tuyg’ulari, yaxshilikka nisbatan uyg’ongan dastlabki minnatdorchilik hissi, har narsaga chanqoqlik bilan qiziqib qarash kabilarning barchasi bolaning ma’naviy dunyosini boyitishi, uning xayoli va tasavvurini kengaytirishi lozim.
Bu davr bolalar kitobxonligi, asosan, ota-onalar va tarbiyachilar tomonidan amalga oshiriladi. Hali o’qish, yozish va chizishni bilmaydiganmaktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar dunyo sirlaridan butunlay bexabar bo’ladilar.Shunga qaramay kichkintoylar o’zlarini qurshagan olamni tezroq bilib olishga, uni o’rganishga intiladilar. Bunda ota-onalar va tarbiyachilar bolalarga yaqindan yordam berishlari, yani ularga badiiy asarlardan parchalar o’qib berishlari lozim. Bu davr bolalariga o’qib beriladigan har qanday asarning hajmi qisqa, mazmuni sodda bo’lishi talab etiladi. Shuningdek, bunday kitoblarning rasmlari rahg-barang, harflari esa yirik-yirik bo’lishi maqsadga muvofiq.
Maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar tinglaydigan asarlarning ko’pchiligini alla-qo’shiq, ertak, topishmoq, maqol,tezaytish xalq og’zaki ijodiy asarlari tashkil etadi.
Bundan tashqari, yozuvchilar asarlar ham maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalar uchun qo’l keladi. Bu yoshdagi bolalarga tavsiya etiladigan asarlar ularga zavq-shavq bag’ishlaydi. Jumladan, bolalar shoiri Anvar Obidjonning “Suhbat”, Shukur Sadullaning “Lola va mushuk” kabi she’rlari misol bo’la oladi.
Xulosa qilib aytganda, bolalar o’zlari tinglagan asarlari yordamida asta-sekin atrof-muhit bilan tanishadilar, ona yurtga mehr-oqibatli bo’lishni, tabiatni asrashni va mehnatni sevishni o’rganadilar, eshitgan ertak qahramonlarini xatti-harakatlarini baholashga o’rganadilar.
Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalar adabiyoti – o‘ziga xos adabiyot. Bu o‘ziga xoslikning asosini uning o‘quvchilariga emas, asosan eshituvchi tinglovchi bolalarga mo‘ljallanganidan izlash kerak. Bu adabiyotning kattalar, kichik va o‘rta yoshli maktab o‘quvchilari adabiyotiga o‘xshash va farqli xususiyatlari bor. Bu adabiyotning kattalar, kichik va o‘rta ishli maktab o‘quvchilari adabiyotiga o‘xshash va farqli xususiyatlari bor. Bu xususiyatlarning ba’zilari haqida fikr – yuritdik. - Barcha yoshdagi o‘zbek bolalar marsining mavzulari, g‘oyalari, obrazlari nihoyatda xilma – xil. Bu asarlarning pedagogik – tarbiyaviy ahamiyati shundaki, ularda insoniylik, adolatparvarlik, mehnatsevarlik, o‘rtoqlik, do‘stlik, to‘g‘rilik, xalollik, oqillik, qo‘rqmaslik, jasurlik, va boshqa ijobiy fazilatlar ulug‘lanadi: qo‘rqoqlik, munofiqlik, xudbinlik, xosiyolik, dangasalik, aldamchilik, ayyorlik, manmanlik, odobsizlik kabi yomon hulq - atvorlar qoralanadi: Adiblarimiz o‘zlarining eng yaxshi asarlarida badiiylikning asosiy bklgilarini tashkil etuvi aks ettirish va obraz yaratish usullari vositalaridan foydalanganlar va maktabgacha yoshdagi bolalar adabiyotining o‘ziga xosligi masalalariga rioya qilganlar. - Maktabgacha tarbiya yoshdagi bolalar narsaning janrlari kattalar va maktab o‘quvchilari nasriga nisbatan unchalik ko‘p emas. Bog‘cha yoshdagi bolalar nasrida yirik hajmli, murakkab qurilmali asarlar – roman qissa janrlarida yozilgan asarlar ham uchramaydi. Maktabgacha tarbiya yoshdagi jahon bolalar nasriyda bo‘lganidek shu yoshdagi. O‘zbek bolalar nasrining ham eng taraqqiy etgan janrlari ertak va hikoyadir.O‘zbek adabiyotlari insonparvarlik, vatanparvarlik, baynalminal, ahloqiy tarbiyaviy va boshqa g‘oyalarini kichkintoylar qalbiga qiziqarli, ta’sirli shakllarda etkazishda erotak va hikoya janrlarining o‘ziga xos badiiy xususiyatlaridan ijodiy fodalanganlar.