Ortiqova dilbar ortiqovna obidjanova feruza abdullayevna masharipova gularam kamilovna

 
 
Hadyalar va ularni taqdim yetish etiketi 
Biz o‘z xursandchiligimizni boshqalar bilan baham ko‘rishga o‘rganib 
qolganmiz va go‘zal urf odatlarga ergashgan holda bir-birimizga sovg‘alar hadya 
etamiz. Ularning sababi hayit bayramlari, tug‘ilgan kunlar, 8 Mart, Yangi yil, hovli 
to‘yi, to‘y (nafaqat yaqin qarindoshlaringiz, balki tanishlaringizniki ham bo‘lishi 

---

195 
mumkin) munosabati bilan hadyalar orqali bizga aziz odamlarga nisbatan bo‘lgan 
muhabbatimizni va e’tiborimizni ta’kidlaymiz. Gul, manzur shirinlik kabi arzimagan 
narsalar bilan ham insonni xursand qilish mumkin. Hadya qilish istagini yoshlikdan 
tug‘dirish, sovg‘a bera bilishga va ziyofat qilishga bolalikdan o‘rgatish lozim. 
Sovg‘alarni tanlashda e’tiborli bo‘lishimiz lozim. Bu yerda sizga kashf qilish 
qobiliyati va xayolot, izlanuvchanlik hamda zehni o‘tkirlik kerak bo‘ladi – bir so‘z 
bilan aytganda nimaga qodir ekanligingizni ko‘rsatish imkoniyati paydo bo‘ladi. Bu 
yerda did, farosat, ijodkorlik va odoblilik talab qilinadi. Sovg‘a izlashni oxirgi 
daqiqalarga tashlab qo‘yishni maslahat bermaymiz. Shoshilinchda sifatsiz yoki 
keraksiz narsani olib qo‘yish mumkin.
Sovg‘ani arzon-qimmatini olish har kimning imkoniyatiga bog‘liq. Haddan 
tashqari saxiylik qilishga hammaning ham qurbi yetavermaganidek, imkoniyat 
bo‘lgan hollarda xasislik qilish ham bema’ninik hisoblanadi. Bu erda ham kishiga 
bo‘lgan himmat rol o‘ynaydi.
Bayram kunlari uchun oldindan tayyorgarlik ko‘rilishi lozim: sovg‘a beriladigan 
odamning didi, qiziqishlarini o‘rgangan ma’qul. Maxsus holatlar uchun: gullar 
(savatchada yoki qirqilgan), sovg‘aga monand maxsus nashrli kitoblar, billur idish, 
osma soat, radiopriemnik, qimmati baland konfetlar sovg‘a qilinadi. Gastronomik 
turdagi (oziq-ovqat bilan bog‘liq) sovg‘alar: tort, oliy navli choy, kofe, shokolad, uy 
murabbolari. Pardoz anjomlari: yaxshi odekolon, loson, atir, pudra, pardo idish, ko‘z 
tepasiga surtiladigan bo‘yoqlar to‘plami, nodir shampun.
Yoshi katta yaqinlarga kiyim-kechak sovg‘a qilsa ham juda o‘rinli bo‘ladi. 
Masalan, otangizga do‘ppi, onangizga ro‘mol yoki chiroyli kiyimlik v.b. Bu 
sovg‘alarda nihoyat darajada ehtiyot bo‘lmoq kerak. Bunda agar siz bunday 
narsalarni sovg‘a qilmoqchi bo‘lsangiz, avvalo, uning pardoz anjomlariga allergiyasi 
bor-yo‘qligi hamda qay darajada uning bu sovg‘alardan foydalana olish-olmasligini 
bilish lozim. Kiyimlar va aksessuarlar: sharf, qo‘lqoplar, erkaklar ko‘ylagi, sumka, 
shippaklar, paypoqlar, ro‘mol, yengga taqiladigan bezakli tugmachalar, bijuteriya, 
manikyur to‘plami, kichik hamyon. Jonli sovg‘alar: mushuk bolasi, kuchuk bolasi, 
qushlar, baliqlar bo‘lajak egalarning roziligi bilan! 
Ro‘zg‘orbop sovg‘alar: dazmol, termos, choynak, serviz, sochiqlar to‘plamiga 
ega dasturxon. Komandirovka yoki sayohatdan qaytishda qarindoshlar va yaqin 
do‘stlarga suvenir yoki tabriknomalar sovg‘a qilinadi. Sovg‘ani siz tashakkur 
bildirmoqchi yoki unga bo‘lgan e’tiboringizni ko‘rsatish niyatida qarindosh yoki 
tanishmi, do‘st yo begonagami – kim uchun mo‘ljallanganligiga qarab tanlaysiz. 
Sovg‘ani g‘arazli maqsaddi qilishdan tiyilish darkor. Hadya qilishda o‘zingizni sir 
saqlamang – ular sovg‘a oluvchilarni uzoq gumonlarda qolib kyetishiga sabab 
bo‘ladi.

---

196 
Sovg‘aning qiymati, qoida bo‘yicha ahamiyat kasb etmaydi va u faqat sizning 
imkoniyatlaringiz bilan bog‘liq. Bunda faqat qimmatbaho sovg‘alarga tegishli 
bo‘lgandagi imkoniyatlar cheklanishi mumkin: ularni sizga shu qiymat darajasida 
qaytara olishga qurbi yetmaydiganlarga va bundan o‘zini noqulay his qiladigan 
odamlarga bilib turib sovg‘a qilmaslik lozim. Boshqa tomondan esa o‘ta arzimas 
sovg‘a orqali siz o‘zini haddan tashqari tejamkor qilib ko‘rsatib qo‘yish ham 
mumkin. Yubiley, hovli to‘yi va to‘y tan’tanalarida jamoaviy tarzda qimmatbaho 
sovg‘alar qilish an’anaviy tusga kirgan. Bolalarni xursand qilish oson – ular har 
qanday kitob, konfet va o‘yinchoqlarga rozi bo‘laveradilar.
O‘z hadyangiz orqali siz bolaning qiziqishlarini rivojlanishiga yordam 
berishingiz mumkin: tennis raketkasi yoki rolik bolani sportga nisbatan bo‘lgan 
qiziqishini paydo qiladi. Qanday hajmdagi sovg‘a bo‘lsa ham uni qog‘oz qutiga gulli 
sovg‘a o‘ramiga o‘rab berish bolalar uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki 
bunday shakldagi sovg‘anigina bolalar sovg‘a deb tan oladilar. Bolalarga pul berishni 
tavsiya etmaymiz. Agar bu pullar kerakli narsa uchun sarf qilinsa, unda istisno 
bo‘lishi mumkin.
Yor-do‘stlarga sovg‘a tanlash qiyin emas, chunki ularning didi va istagi 
oldindan ma’lum. Ularga har xil narsalar – ro‘zg‘or anjomlaridan tortib, pardoz-
andoz buyumlarigacha taqdim yetish mumkin. 
Uylanishdan oldin hadya qilinadigan sovg‘alar oddiy iltifotlilik belgisinigina 
bildiradigan bo‘lishi lozim. 
Er-xotinlar turli xil sabablar bilan bir-biriga tez-tez sovg‘alar qilishni yoddan 
chiqarmaliklari lozim. Asosan ular bir-biri bilan foydali sovg‘alar almashadilar, 
ayniqsa, ularga sovg‘a tanlash oson, chunki bir-birlariga nima zarur ekanini hamda 
nimadan mamnun bo‘lishlarini yaxshi biladilar Va albatta guldastasiz buni tasavvur 
qilish qiyin. Universal sovg‘alardan biri – kitob. Uni istagan odamga va har qanday 
xursandchiliklarda hadya qilish mumkin. Imkoni boricha sovg‘abop, chiroyli 
bezatilgan, har qanday yangi, yaqin orada nashrdan chiqqan kitoblarni sovg‘a qilish 
mumkin. Ayol kishini erkak kishiga bo‘yinbog‘ sovg‘a qilishiga maslahat 
bermaymiz. (Bunday sovg‘a yaqin munosabatdagi kishiga beriladi turmush o‘rtoq, 
aka–uka, o‘g‘il).
Pardoz ashyolarini sovg‘a qilish niyatingiz bo‘lsa ayol kishi bilan 
maslahatlashish lozim. Erkaklarga shirinliklar – konfet, tort va b. narsalarni kamdan-
kam sovg‘a qilinadi. Bu odat shirinlikka nisbatan garchi, hamma erkaklar ham 
be’etibor bo‘lmasalar-da, erkak borasidagi tasavvurlar bilan uyg‘un bo‘lmagani 
uchun bo‘lishi mumkin. Siz izlayotgan sovg‘ani tanlashda egasining yoshiga ham 
e’tibor berish lozim. Bu degani yoshlar va yoshi o‘tganlar uchun maxsus narsalar bor 
degani emas, ammo yoshi katta odamga yorqin rangdagi bo‘yinbog‘ni sovg‘a qilish 
bilan uni noqulay ahvolga solib qo‘ymaydigan va ayol kishiga qariyalar kiyadigan 

---

197 
matodan hadya qilib uni xafa qilib qo‘ymaslik uchun o‘zini madaniyatini ko‘rsata 
bilishi kerak.
Pul berishingiz bu sizni ochiqchasiga ishbilarmonligizdan dalolat beradi. 
Albatta, bunda sovg‘a foydali bo‘lgani bilan, u qiziqarlilik xususiyatini yo‘qotadi. 
Bunday usullarni kamdan-kam va faqat yoshlarga nisbatan qo‘llagan ma’qul 
(masalan, yosh oilalarga to‘yana sifatida). O‘rin-joy (ko‘rpa yostiq uchun) 
mo‘ljallangan ashyolarni (choyshab va b.) faqatgina eng yaqin oila a’zolariga yoki 
to‘yda sovg‘a qilish mumkin. Yymoristik tabiatdagi sovg‘alarga kelganda ehtiyotkor 
va farosatli bo‘lish muhim. Sovg‘alarning ba’zi turlari milliy belgilarga egaligini 
yoddan chiqarmaslik joiz: Evropoda dastro‘mollar janjal va ko‘z yosh timsoli, 
o‘zbeklarda yangi kelin sovg‘a qilgan dastro‘mollar tabarruklik kasb etadi, to‘ylarda 
g‘arbda o‘tkir tig‘li va kesuvchi narsalar sovg‘a qilinmaydi, bizda bu boylik ramzi 
hisoblanadi. Sovg‘ani berishda ham go‘zallik qoidalariga e’tibor bilan qarab, uni 
yaltiroq qog‘ozga chiroyli gulli tasmalar bilan o‘rab hadya qilgan ma’qul. Sovg‘adagi 
chek yoki qiymat narxini olib tashlashni unutmaslik muhim. Chek faqatgina 
kafolatlangan muddat bilan o‘tkazilgan narsani sovg‘a sifatida hadya qilganida 
saqlanishi mumkin.
Sovg‘ani qanday tarzda berish ham oson masalalardan emas. Sovg‘ani qay 
tarzda taqdim yetishingiz uni qabul qilish doirasiga ta’sir ko‘rsatadi. Shaxsan o‘zingiz 
yoki boshqalar tomonidanmi taqdim etilishi – uni qanday yetkazishingiz ham 
ahamiyatga molik. Sovg‘ani o‘z vaqtida yetikazilishini ta’minlashga harakat qilish 
muhim. Sovg‘ani biron bir joyga olib qo‘ymasdan, kiyimingizni yechgan zahoti 
egasiga topshirish kerak. Bir og‘iz iliq so‘z bunda katta ahamiyat kasb etadi.
Nafaqat sovg‘a qilishni, balki uni olishni ham bilish kerak. Odobli inson 
sovg‘aga darhol tashakkur bildirib, uni hadya qiluvchini oldida ochib, 
minnatdorchilik bildiradi. Olingan sovg‘ani e’tiborsizlik bilan olib qo‘yish o‘ta 
madaniyatsizlikdir. Sovg‘a sizga yoqmagan taqdirda uning aybini hatto ishora yoki 
kinoya bilan ham bildirmaslik shartdir. Har qanday sovg‘ani jilmayib olish lozim. 
Agar ayol kishiga gul sovg‘a qilinsa, uni darhol guldonga qo‘ygani ma’qul, gulni olib 
shunchaki qo‘yib qo‘yish e’tiborsizlikni bildiradi.
Minnatdorchilikni shunday tarzda ifodalash kerakki, siz xursand bo‘lgan 
sovg‘adan, unchalik qiymatga ega bo‘lmagan sovg‘alarni hadya qilganlar yoki 
umuman taqdim qilmaganlar o‘zlarini noqulay his qilmasinlar. Agar tort yoki konfet 
olib kelishsa, o‘tirganlarni mehmon qilish yoddan chiqmasin. Agar ma’lum bir sabab 
bilan sovg‘ani olishni nomaqbul ish deb bilsangiz, undan ishonchli tarzda voz 
keching, lekin buni odob doirasida bajarish kerak. Ikkilanib turib, so‘ng sovg‘ani 
olish noto‘g‘ri bo‘lar edi. Agar kimdandir qarz bo‘lib qolishni istamaganingiz uchun 
hadyalar olishni qat’iyan rad qilsangiz, uni asosli tarzda sertakalluflik va odoblilik 

---

198 
bilan bildiring. Ammo bunda sovg‘ani qo‘ldan qaytarish baribir noo‘rinligini nazarda 
tutish joiz. (Agar bu kasbiy odob bilan bog‘liq bo‘lmasa).