Osiyoda tarbiya, maktab va pedagogik fikrlar



Yüklə 358,93 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/8
tarix22.09.2023
ölçüsü358,93 Kb.
#146575
1   2   3   4   5   6   7   8
Birinchisi:
Duolar to‟plamidan iborat bo‟lib, «Vendedat sede», yahni «Pok Vendedat» deb 
ataladi. Bu kitobga «Yasna»lar, «Visperad» ham kiritilib, yaxlit tarzda shakllangan. 
Ikkinchisi:
Birinchisi kabi «Vendedat», «Yasna» «Visperad»lar qatori ularning izohli tarjimasi - 
«Zand” kiritilgan. 
«Avesto» ikkinchi variantiga ko‟ra quyidagi qismlardan iborat: 
1. «Vendedat». U 22 bobdan iborat bo‟lib, asosan, Axuramazda bilan Zardushtraning savol-
1
https://en.wikipedia.org/wiki/Avesta 


javoblari shaklida yozilgan. Bu bob yomon ruhlar – devlarni yengish voqealari, gunohlardan pok bo‟lish 
qoidalari va mifologik unsurlarni o‟z ichiga oladi. 
2. «Visperad” 24 bobdan iborat. Butun borliq Ollohniki. Ibodat yo‟sinlaridan iborat. 
3. «Yasna» 72 bobdan iborat bo‟lib, diniy ibodatlar paytida, qurbonlik marosimida aytiladigan 
qo‟shiqlar, xudolar madhi va boshqalardan iborat. 
4. «Yashtlar». U zardushtiylik mahbudalarini madh etuvchi 22 qo‟shiqni o‟z ichiga oladi. 
5. Kichik 
Avesto 
Quyosh, 
Oy, 
Ardvisura, 
Olov 
va 
boshqa 
xudo 
hamda 
mahbudlar 
sharafiga 
yig‟ilgan 
kichik 
ibodat 
matnlaridan iborat. 
Demak, “Avesto» zardushtiylik dinining muqaddas kitobi bo‟lib, uning ilk sahifalari Zardusht 
tomonidan miloddan avvalgi 529-548 yillar orasida Amudaryo sohillarida yaratilgan. Keyinchalik 
Janubiy Eron otashparastlik dinining ulamo-kohinlari tomonidan to‟ldirilib, takomillashtirilgan. 
Zardusht ta‟limoti tobora xalqqa kuchliroq ta‟sir o‟tkazayotganini sezgan muholiflar unga qarshi 
kurashga kirishadilar. Hayoti xavf ostida qolgan Zardusht bir guruh tarafdorlari bilan Xorazmdan 
Eronga qochib o‟tadi va o‟sha yerda o‟z ta‟limotini uzil-kesil shakllantiradi. 
Zardusht shoh Gushtaspning vaziri Farashashtraning qizi Xavoviga uylanadi va undan Istavatra, 
Urvatatnara, Xvarechitra ismli uch o‟g‟il va Freni, Griti, Porigista ismli uch qiz ko‟radi. 
U yagona xudo Axuramazdani kashf etadi va yakka xudo g‟oyasini ilgari suradi. 
Firdavsiy va Beruniy tasviricha, Zardusht birinchi bo‟lib o‟z dinini Eron shohi Vishtaspga 
asoslab ko‟rsatib, uning e‟tiborini qozonadi. SHahristonxonning «Eron” kitobida Vishtasp farmoniga 
ko‟ra Zardusht 1200 bobdan iborat pandnoma, «Avesto»ni oltin taxtachalarga yozib, shohning 
otashkadasiga topshirgan, deyiladi. 
Vishtasp o‟z ukasi Arjaspni yenggach, Eronu Turon yagona zardushtiylik diniga bo‟ysunadi. 
So‟ng Zardusht xohishi va Vishtasp farmoniga ko‟ra barcha shaharlarda otashkada – ibodatxonalar 
quriladi. Ularning eng kattasi Balxda edi. 
Zardusht 77 yoshida o‟zining dushmani, ko‟pxudolik tarafdori Bratarvaxshtomonidan o‟ldiriladi. 
Lekin uning ta‟limoti Islom ta‟limoti tarqalgunicha Ajam o‟lkalarida asosiy din sifatida saqlanib qoldi. 
Nima uchun o‟sha davrlarda zardushtlik – yakka xudolik g‟oyasiga alohida e‟tibor berilgan? 
CHunki bu g‟oya tufayli ko‟p g‟oyaviy, siyosiy, madaniy, axloqiy masalalar tartibga solindi, mazkur 
g‟oya keyinchalik ham fan-madaniyatning rivojiga o‟z ta‟sirini ko‟rsatdi. 
Grek olimi Pliniy «Avesto»ni 2 million baytdan iborat degan edi. Bu kitobdan qadimgi xalqlar 
marosimi, urf-odatlari, e‟tiqodi, ibodatlari to‟g‟risida yagona syujetlar, Jamshid, Kayumars, Mitra, 
Anaxitpa, Ardivissura, Zaxxok, Faridun, Bahrom singari ko‟plab mifologik obrazlar, rivoyatlar bilan 
bog‟liq atamalar to‟g‟risida ma‟lumot olamiz. 
«Avesto»da tibbiyot to‟g‟risida fikrlar ilgari suriladi: 
1. Tashrex (anatomiya) va mizon (fiziologiya). 
2. Bemorlikning oldini olish yo‟llari. 
3. Kasalliklar haqidagi ma‟lumotlar. 
4. Bemorlarni davolash yo‟llari. 
5.Tabiblar 
axloqi 
va 
tabobatga 
oid 
qonun-qoidalar 
haqida fikr yuritiladi. 
Bu kitobda, shuningdek, ekologik masalalar va ularni hal etish yo‟llari aytiladi. 
Axlat, iflos narsalar ko‟mish yo‟li bilan saqlanishi. 
Otash, issiqlik va sovuqlik yo‟li bilan yo‟qotish. 
Kimyoviy 
yo‟l: 
kul, 
sirka, 
sharob, 
turli 
giyohlarni 
tutatish yo‟li bilan saqlash. 
Jarrohlikda asl sharobga nasha qo‟shib berib, behush qilish orqali operatsiya qilingan
Buqrotning tabiblar qasamyodi haqidagi fikridan bir necha asr ilgari «Avesto»da tabiblarning maxsus 
qasamnomasi keltirilgan, shuningdek, tabobat ramzi – ilon zahar sochayotgan idish – jom tasviri ham ilk 
bor shu kitobda tasvirlangan. 
Umuman, olganda qadimgi ajdodlarimiz yaratgan «Avesto» eng qadimgi noyob hazinadir. Unda 
olamdagi barcha – diniy, dunyoviy, tabiiy, tibbiy fanlar bo‟yicha teran mulohazalar mavjud. 

Yüklə 358,93 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin