Anatomo-fiziologik xususiyatlari. Butun endokrin sistemasining, xususan gipofizning aktivlashishi tufayli o‘smir organizmda o‘zgarishlar yuz beradi. Bu holat qizlarda 11-13 yosh , o’g‘il bollarda 13-15 yoshda bo‘lib, ikkilamchi jinsiy belgilar paydo bo‘ladi, o‘smirning tashqi ko‘rinishi o‘zgaradi. Muskullar massasi va muskul kuchi o‘sadi. Bazan yurak qon-tomir sistemasida patologik o‘zgarishlar yuz beradi.
Biogenetik yo‘nalish vakillari S.Xall va Z.Freyd bu inqiroz biologik shartlanganligi tufayli muqarrardir deb hisoblasalar, amerikalik antropologlar M.Mid va R.Benedikt o‘smirli inqirozi ijtimoiy munosabatlarning natijasidir deb isbotlaydilar. R.Benedikt bolalikdan kattalikka o‘tishning 2 usulini ko‘rsatadi
O‘smirlikdagi asosiy psixologi o‘zgarish
O‘smir o‘zini asta-sekin katta odam deb his qila boshlaydi, lekin ko‘p odat va xususiaytlari bolalarcha bo‘lib qoladi. Bu hissiyot kattalik hissi deb ataladi va o‘smilikdagi asosiy psixologik yangilikdir. Bu his o‘smirda o‘ziga, atrof muhitiga, odamlarga nisbatan yangi hissiy pozitsiyani yuzaga keltiradi. U bolalar xulq-atvorini kattalar xulqi va qadriyatlariga qayta orientatsiya qila boshlaydi. O‘smir o‘z huquqlari doirasini kengaytiradi, kattalarni esa cheklashni xohlaydi.
Bilish jarayonlarining o‘sishi
O‘smirning qiziqishlari ortadi, bilish faoliyati maktab programmasidan tashqariga chiqadi, mustaqil o‘qiy boshlaydi. Uning tafakkurida tanqidiylik, mustaqillik hosil bo‘ladi. O‘aqituvchi o‘quvchilariga o‘quv materiallarini taqqoslashni, mavxumlashtirishni, o‘z fikrini to‘g’ri, ravon va aniq ifodalash yo‘lini tushuntirib berishlari lozim. O‘smirlarning o‘quv faoliyatida, o‘quv materiallarini o‘zlashtirish darajasida, umumiy intelektual rivojlanishida turli darajadagi o‘quvchilarni uchratish mumkin.
