Основы пакета

virtual xususiy tarmoq
(Virtual Private Network – virtualnoy chastnoy setyu, 
VPN
) deb ataladi.
Himoyalangan kanal texnologiyasini turlicha joriy etilishi mavjud, ular, 
xususan, OSI modelining turli bosqichlarida ishlashi mumkin. Ko‗p tanilgan SSL 
protokoli OSI modelining taqdimot bosqichiga to‗g‗ri keladi. IPSee protokoli 
barcha vazifalarni inobatga olgan – bir-birini tanish, shifrlash, butunlik, ular 

---

 
418
himoyalangan kanallarning xususiyatlariga taaluqlidir, Microsoft kompaniyasining 
PPTP protokoli axborotlarni kanal bosqichida himoyalaydi. 
Identifikatsiya, 
autentifikatsiya, 
mualliflashtirish 
va 
audit
. 
Identifikatsiya
(identification) foydalanuvchi tomonidan tizimga o‗zining 
identifikatori haqida xabar berishdan iborat, 
autentifkatsiya
(authentication) – bu 
foydalanuvchi tomonidan u o‗zini kim deb tanishtirayotgan bo‗lsa o‗sha ekanligini 
isbotlanadigan amal bo‗lib, xususan, u tomonidan kiritilgan identifikator aynan 
unga tegishli ekanini isbotlashdan iboratdir. 
Autentifikatsiya amalida ikki tomon ishtirok etadi: bir tomon o‗zini 
autentifikatsiyalanishini isbotlaydi, boshqa tomon esa 
autentifikator
– bu 
isbotlarni tekshiradi va qaror qabul qiladi. Autentifikatsiyalanishini isboti sifatida 
turli yo‗llarni ishlatadi: 

autentifikatsiyalanuvchi ikkalasi uchun ma‘lum qandaydir sirni bilishini 
namoyish etishi mumkin: so‗zlarni (parolni) yoki dalilni (sana va voqea sodir 
bo‗lgan joyni, odamning taxallusini va hokazo); 

autentifikatsiyalanuvchi qandaydir nodir buyum egasi ekanligini namoyish 
qilishi mumkin (jismoniy kalit), u buyum sifatida, masalan, elektron magnit karta 
bo‗lishi mumkin; 

autentifikatsiyalanuvchi o‗zining bioko‗rsatkichlaridan foydalanib bir xil 
ekanligini isbotlashi mumkin: ko‗z qorachig‗ining rasmi yoki autentifikatorning 
axborotlar bazasiga oldindan kiritilgan barmoq izlari . 
Autentifikatsiyalashning tarmoq xizmatlari yuqorida keltirilgan barcha 
yo‗llar asosida quriladi, ammo ko‗pincha foydalanuvchining bir ekanligini 
isbotlash uchun
 parol
ishlatiladi. 
Parol asosidagi autentifikatsiyalash mexanizmi mantiqan tiniq va oddiyligi 
qaysidir darajada parolning ma‘lum kamchiliklarini qoplaydi. Birinchidan, bu 
parolni ochish va tasodifan topish mumkinligida, ikkinchidan, tarmoq trafigini 
tahlil qilish orqali parolni ―eshitish‖ imkoniyati mavjudligidir. Parollarni ochish 

---