Основы пакета

b) 

---

 
415
chunki bu matnni shifrdan chiqarishga yoki yopiq kalitni hisoblashga imkon 
bermaydi. 
Vaholangki, ochiq kalit haqidagi axborot sirli emas, uni nusxa olishdan va 
buzg‗unchining kalitini o‗rnatishdan saqlash kerak, masalan, buzg‗unchi ochiq 
foydalanuvchi nomidan o‗zining ochiq kalitini o‗rnata olsa, shundan so‗ng u 
o‗zining yopiq kaliti yordamida barcha xabarlarni shifrdan chiqara olishi mumkin 
va o‗z xabarlarini uning nomidan jo‗natishi ham mumkin. Agarda foydalanuvchilar 
bilan ularning ochiq kalitlarining bog‗lovchi ro‗yxati tarqatilsa (byuletenlar, 
maxsus jurnallar va hokazo) juda oson bo‗lar edi. Biroq bunday yondoshishda biz 
yana parol holidagi kabi yomon moslashuvchanlikka to‗qnash kelamiz. Bu 
muammoni yechimi raqamli sertifikatlar texnologiyasidir. Bizning holat uchun 
sertifikat
– bu elektron hujjat, u aniq foydalanuvchini aniq kalit bilan bog‗laydi. 
Hozirgi vaqtda taniqli va ko‗p tarqalgan ochiq kalitli kriptoalgoritmlardan 
biri 
RSA
(Rivest, Shamir, Adleman), bunday nom olishining sababi, algoritmni 
yaratgan mutaxassislarning bosh xariflaridan tashkil topgan. 
Xavfsizlikning ko‗pchilik texnologiyalarida shifrlashning 
bir taraflama 
funksiyasi
ishlatiladi (one-way function), yana shuningdek xesh – (hash function ) 
deb ataluvchi yoki daydjest-funksiyalar (digest function) ishlatiladi. 
Bir taraflama funksiyani axborotlarni shifrlashga tatbiq etilishi natijasida 
qayd qilingan baytlar sonidan tashkil topgan qiymatli (daydjest) natija beradi 
(26.4,a-rasm). Daydjest dastlabki matn bilan birga uzatiladi. Xabarni qabul 
qiluvchi daydjestni hosil qilishda shifrlashning qanday bir taraflama funksiyasi 
(BTSHF) ishlatilganligini bilib, xabarni shifrlanmagan qismini ishlatish orqali uni 
qaytadan hisoblab chiqadi. Agarda hisoblangan va olingan dayjestlarning 
qiymatlari bir xil bo‗lsa, demak, xabar hech qanday o‗zgarishsiz qabul qilingan. 
Dayjestni bilish asl xabarni tiklash imkoniyatini bermaydi, ammo u axborotlarning 
butunligini bilish imkonini beradi.

---