Основы пакета

 
416
Dayjest o‗z navbatida dastladki xabar uchun nazorat sonlar yig‗indisi bo‗lib 
xizmat qiladi. Biroq jiddiy farqlari ham mavjud. Nazorat sonlar yig‗indisini 
ishlatish, ishonchsiz yo‗llaridan uzatilgan xabarlarni butunligini tekshirish 
vositasidir. Bu vosita buzg‗unchilar bilan kurashishga qaratilgan vosita emas, 
ularga bu holatda nazorat sonlar yig‗indisining yangi qiymatini qo‗shib xabarni 
o‗zgartirib qo‗yishga hech narsa halaqit qilmaydi. Qabul qiluvchi bu holda hech 
qanday o‗zgartirishni bilmay qoladi. Nazorat sonlar yig‗indisidan farqli, dayjestni 
hisoblashda esa sirli kalit ta‘lab etiladi. Agarda dayjestni hosil qilish uchun faqat 
jo‗natuvchi va qabul qiluvchi biladigan ko‗rsatkich bilan bir taraflama funksiya 
ishlatilgan holat bo‗lsa, dastlabki xabarni har qanday o‗zgartirilishi darhol ma‘lum 
bo‗ladi. 
6.7-rasm. 
Shifrlashning bir tomonlama funksiyalari. 
Xabar 
Xabar 
SHBF 
Daydjest 
Kalit 
Jо‗natuvchi 
SHBF 
Solishtirish 
Kalit 
Xabar 
Daydjest 
Qabul qiluvchi 
Tarmoq orqali uzatish 
Jо‗natuvchi 
Xabar 
Kalit 
Xabar 
Daydjest 
SHBF 
SHBF 
Solishtirish 
Xabar 
Kalit 
+ 
Xabar 
Daydjest 
Tarmoq orqali uzatish 
Qabul qiluvchi 

---

 
417
Hozirgi vaqtda xavfsizlik tizimida eng ko‗p tarqalgan kesh-funksiya 
seriyasidir: MD2, MD4, MD5. Ularning barchasi qayd qilingan 16 bayt 
uzunlikdagi daydjest hosil qiladi. 
 
6.2.4. Himoyalangan kanal texnologiyasi 
 
Yuqorida aytilganidek axborotlarning himoyasini ikki masalaga ajratish 
mumkin: axborotlarni kompyuter ichida himoya qilish va axborotlarni bir 
kompyuterdan boshqasiga uzatish jarayonida himoyalash. Axborotlarni ommaviy 
tarmoqdan uzatish jarayonida himoyalashni taminlash uchun turli himoyalangan 
kanallar texnologiyasidan foydalaniladi. 
Himoyalangan kanal texnologiyasi
ochiq transport tarmoqlarida axborotlarni 
himoyalash uchun mo‗ljallangan, masalan Internetda. Himoyalangan kanal asosan 
uchta vazifani bajaradi deb bilinadi: 

ulanishlar o‗rnatilgach abonentlar bir-birini tanishi (audentifikatsiya), 
masalan buni parollarni almashish orqali amalga oshirish mumkin; 

kanaldan uzatilayotgan xabarlarni ruxsat etilmagan ega bo‗lishdan 
himoyalash, shifrlash orqali; 

kanaldan kelayotgan xabarning butunligini tasdiqlash, masalan, xabar bilan 
birga uning nazorat bitlar yig‗indisini uzatish yo‗li orqali. 
Korxona tomonidan ommaviy tarmoq orqali tarqalgan o‗z bo‗limlarini 
birlashtirish uchun hosil qilingan himoyalangan kanallar to‗plamini ko‗pincha