Otakoidler Prof. Dr. Süleyman aydin farmakoloji Anabilim Dalı

• 
  Otakoidler
  
• 
  Prof. Dr. Süleyman AYDIN
  
• 
  Farmakoloji Anabilim Dalı
  

.

• 
  Autos : kendi, akos: etkili ilaç (Gr.)
  
• 
  Hormon teriminin yerine kullanılması önerilmiş (1917)
  
• 
  Lokal etkili mediyatorler (lokal hormonlar)
  
• 
  Parakrin etki
  
• 
  Bir mediyatör, hem Otakoid hem nöromodulator olabilir
  
• 
  Kan dolaşımı ile uzaklara bozulmadan taşınıp etkili olmazlar
  

Otakoidler

• Vücutta endojen olarak yapılır,

• Sentezi ve yıkımı için enzimler vardır.

• Bağlandıkları reseptörleri vardır.

Otakoidler

• 
  Histamin
  
• 
  Serotonin (5-hidroksitriptamin)
  
• 
  Eikazonoidler
  
  • 
    Siklooksijenaz ürünleri (prostaglandinler)
    
  • 
    Lipoksijenaz ürünleri ve lökotrienler
    
  • 
    Araşidoni asid epoksijenaz ürünleri (EET.ler)
    
• 
  Peptid yapılı otakoidler
  

Otakoidler

• 
  Peptid yapılı otakoidler
  
  • 
    Anjiotensinler
    
  • 
    Kininler
    
  • 
    Endotelinler
    
  • 
    Natriuretik peptidler
    
  • 
    Urotensin II
    
• 
  Gaz yapısında otakoidler
  
  • 
    NO
    
  • 
    H2S
    
  • 
    CO
    

Otakoidler

• 
  Diğerleri
  
  • 
    Endotel kaynaklı hiperpolarizan faktor (EDHF)
    
  • 
    Epitel kaynaklı gevşetici faktör (EpDRF)
    

Histamin

• 
  Kimyasal yapı: Beta-imidazoletilamin
  
• 
  Sentezi:
  
  • 
    Histidin (histamin dekarboksilaz) Histamin
    
• 
  Yıkımı:
  
  • 
    Diamin oksidaz (DAO) ve Histamin.N.metil.transferaz enzimleri ile imidazol.asetikasid ve metil.imidazol.asetikasid'e yıkılır.
    
• 
  Immun savunmada ilk cevap
  

Dağılımı:

• 
  sinir sistemi,
  
• 
  GI
  
• 
  Solunum
  
• 
  Bağ doku
  
• 
  Kan
  
• 
  Hücresel olarak: Mast, bazofil, lökosit, neuron
  
• 
  Hücre içinde Heparin ile birlikte.
  
• 
  Reseptörleri: H1, H2, H3, H4
  
• 
  Sinyal iletimi: Gq (H1); Gs (H2)İ Gi/o (H3,H4)
  

Histamin etkileri

• 
  KVS:
  
  • 
    hipotansiyon,
    
  • 
    vazodilatasyon,
    
  • 
    Kapiller permeabilite, ödem
    
  • 
    Lökosit migrasyon artışı
    
• 
  Solunum: bronkospasm, bronkokonstriksiyon,
  
  • 
    Ekzokrin bez salgısında artış(nazal ve bronkial sekresyonlar)
    
• 
  Deri ve Immunolojik (allerjik etki):
  
  • 
    Lewis uçlü cevabı (kızarıklık, şişme ödem)
    
  • 
    kaşıntı
    

Farmakolojik etkiler

• Bulantı kusma ishal

• Hipotansiyon, taşikardi

• Urtiker kaşıntı kızarma, allerjik reaksiyon

• Bronkospazm

• Ülser (parietal hücre etkisi)

• Yara iyileşmesinde artış

• Anafilaksi, allerjik reaksiyonlar

• başağrısı

Histamin salıverici etkenler

• 
  Fiziksel etkenler
  
  • 
    Mekanik, çarpma, çizik
    
  • 
    Sıcak, soguk
    
• 
  Bitkisel ve hayvansal etkenler
  
  • 
    Allerjik reaksiyona neden olan bitkiler (örn. ısırgan)
    
  • 
    Hayvan ve böcek ısırmaları sokmaları (arı, örümcek akrep)
    
• 
  Kimyasal etkenler
  
  • 
    Çeşitli xenobiotikler
    
  • 
    Ilaçlar (opiatlar ve bazı antihistaminikler dahil
    

Histamin preparatları

• 
  Histamin
  
  • 
    Aklorhidri tanısı
    
  • 
    Feokromositoma tanısı
    
• 
  Histamin yan ekiler
  
  • 
    (aşırı dozda): hipotansiyon, taşikardi,
    
  • 
    bronkospazm, dispne
    
  • 
    Şiddetli başağrısı, bulantı kusma diare
    
  • 
    (tedavisi için fizyolojik antagonisti adrenalin inj. edilir)
    
• 
  Betahistin Hcl
  
• 
  Betazol
  

Histamin preparatları

• 
  Betazol
  
  • 
    Histamindeki imidazol halkası yerine pirazol var.
    
  • 
    H2 selektif.
    
  • 
    Aklorhidri için kullanım.
    
• 
  Betahistin.HCl
  
  • 
    Histamindeki imidazol halkası yerine piridin var.
    
  • 
    DAO 'a dayanıklı
    
  • 
    p.o.
    
  • 
    Meniere hast.a kullanım
    

Histamin Reseptör Blokörleri

• 
  Sadece H1 ve H2 reseptör blokörleri kullanımda
  
• 
  H1 antagonistleri:
  
  • 
    Histamin H1 antagonistleri, “klasik antihistaminikler” olarak bilinir
    
  • 
    Gerçekte 'invers agonsitler'dir
    
  • 
    Lipofilik özellik
    
  • 
    Kan beyin Bariyerini geçer, santral etki gösterirler
    
    • 
      Sedasyon, iştah artışı, kognitif ve motor etkide azalma
      
  • 
    Parasempatolitik etki , antiserotonerjik etki
    
    • 
      Agız kurulugu, idrar retansiyonu, sinus taşikardisi, iştah artışı
      
• 
  Sempatolitik etki (alfa adrenerjik)
  
  • 
    Hipotansiyon, sersemlik, refleks taşikardi
    
• 
  KBB'i geçemeyenler “ikinci kuşak antihistaminikler” olarak bilinir. Santral etkileri (sedasyon) çok azdır.
  

Histamin H1 Reseptör Blokörleri

• 
  substitue etilamin grubudur
  

Kimyasal olarak, 6 alt gruba ayrılır

• 
  Etanolamin türevleri
  
• 
  Etilendiamin türevleri
  
• 
  Arilalkilamin türevleri
  
• 
  Piperazin türevleri
  
• 
  Piperidin türevleri
  
• 
  Fenotiazinler
  

Histamin H1 reseptör antagonistleri

• 
  Etanolaminler
  
  • 
    Difenhidramin
    
  • 
    Dimenhidrinat
    
  • 
    Karbinoksamin
    
  • 
    Doksilamin
    
  • 
    Klorfenoksamin
    

• 
  Etilendiaminler
  
  • 
    Antazolin
    
  • 
    Mepiramin (pirilamin)
    
  • 
    Tripelenamin
    

• 
  Alkilamiler
  
  • 
    Akrivastin
    
  • 
    Deksklorfeniramin
    
  • 
    Deksbromfeniramin
    
  • 
    Klorfeniramin
    
  • 
    Dimetinden
    
  • 
    Triprolidin
    

• 
  Piperidinler
  
  • 
    Terfenadin
    
  • 
    Feksofenadin
    
  • 
    Loratadin
    
  • 
    Desloratadin
    
  • 
    Siproheptadin
    

• 
  Piperazinler
  
  • 
    Buklizin
    
  • 
    Meklizin
    
  • 
    Sinarizin
    
  • 
    Hidroksizin
    
  • 
    Setirizin
    
  • 
    Levosetirizin
    

• 
  Fenotiazinler
  
  • 
    Prometazin
    
  • 
    Mekitazin
    

Etanolaminler

• 
  Aşağıdaki etkileri Güçlü:
  
  • 
    Antihistaminik,
    
  • 
    Sedatif
    
  • 
    Antikolinerjik
    
• 
  Bu gruptan; Doksilamin ve difenhidramin hipnotik olarak kullanılabilir
  
• 
  Taşıt tutmasında karşı ve
  
• 
  Parkinson hastalığında etkili.
  

Etilendiaminler

• 
  Antihistamin etkileri güçlü,
  
• 
  Sedatif etkileri belirgin
  
• 
  Mepiramin hipnosedatif olarak kull.
  

Alkilaminler

• Sedatif etkileri zayıf

• En güçlü antihistaminik etkinlik

• Bu gruptan akrivastin, ikinci kuşak, sedasyon yapmayan üyedir.

Piperidinler

• KBB.i kolay geçemezler

• Sedatif etkileri az

• Ikinci kuşak antihistaminiklerin çogunlugu bu grupta

• Antikolinerjik etkileri zayıf

• Bu gruptan siproheptadin aynı zamanda anti.serotonin etkilidir

Piperazinler

• Anti.emetik etkileri: bulantı kusmalarda kull.

• Hareket hastalıgına karşı etkili

• Etki süreleri daha uzun

• Antikolinerjik ve sedatif etkileri zayıf

• Bu gruptan setirizin ikinci kuşak antihistaminik grubuna girer.

Fenotiazinler

• Antihistaminik sedatif ve antiemetik etkileri güçlü

• Antikolinerjik etkileri belirgin

• Taşıt tutmasına karşı etkili

• Etki süreleri uzun

• Prometazin hipnosedatif olarak kull.

Ikinci kuşak antihistaminikler

• 
  KBB.i geçemezler
  
• 
  Santral etkileri zayıf
  
• 
  Sedasyon yapma güçleri düşük
  
• 
  Üyeleri:
  
  • 
    akrivastin, azelastin,
    
  • 
    terfenadin feksofenadin
    
  • 
    loratadin Desloratadin
    
  • 
    mizolastin setirizin levosetirizin
    

• 
  Aşağıdaki ilaçların metabolitleri etkindir:
  
  • 
    Astemizol,
    
  • 
    Terfenadin (prodrug)
    
  • 
    Loratadin
    
  • 
    ebastin
    

Farmakolojik etkileri ve kullanılış

• Mast hücresinde histamin sentezini etkilemezler

• Histamin salıverilmesini inhibe etmez

• Salıverilmiş histamin etkisini bloke ederler (histaminle oluşan vazodilatasyonu, hipotansiyonu, bronkospazmı, allerjik reaksiyonları bloke ederler)

• Santral etkiler (sedasyon, dikkat dağılması hipnotik etki)

• 
  Allerjik hastalıklarda (böcek sokmaları dahil)
  
• 
  Meniere hastalıgı, taşıt tutması (hareket hast.)
  
• 
  Anti emetik olarak
  
• 
  Soguk algınlıgı / nezle
  
  • 
    Saman nezlesine etkili; Vazomotor rinite karşı etkisi az
    
• 
  Premedikasyon (doksilamin, prometazin, difenhidramin)
  
• 
  Gebelik kusmalarında karşı etkilidir
  
• 
  Ilk trimesterde kullanılmamalıdırlar
  
  • 
    Süte geçer
    

Yan tesirleri

• Sedasyon

• alkol ve hipnosedatiflerin etkilerini artırır

• Parasempatolitik etki (taşikardi, görme bozuklugu, konstipasyon, a.kurulugu)

• Epilepsili hastalarda konvulziyon

• Allerjik dermatit, hematolojik bozukluk (anemi)

• QT uzaması, aritmi,

Histamin H2 reseptor blokörleri

• Yapı olarak histamine benzerler

• H2 reseptör antagonistleri

• Antisekretuar ilaçlardır

• Parietal hücre de Adenil siklaz ve cAMP azaltır

• Mide HCl sentezini inhibe ederler (etken ne olursa olsun)

• Pepsin salgısın inhibe ederler

• Mide mukus salgısını etkilemezler

• Mide motilitesini etkilemez

H2 antagonistleri

• 
  Ilk uye: simetidindir.
  
• 
  Ranitidin
  
  • 
    Imidazol yerine furan halkası vardır
    
  • 
    H1 reseptörleri etkilenmez
    
  • 
    Tek doz 12 saat etkili. (p.o)
    
  • 
    4-6 hafta, 150 mg, 2 kez.
    
  • 
    i.v., infuzyon, i.m. verilebilir
    
  • 
    Renal tubuler sekresyonla atılır
    
  • 
    GI yan etkiler, başağrısı, yorgunluk, yaşlılarda halusinasyon, trombositopeni.
    
  • 
    Hepatik kan akımını azaltır.
    

Famotidin

• Imidazol yerine tiazol halkası var

• ranitidin.den daha uzun etki suresi

• Duodenum ulserinde gunde tek doz (yatarken) oral, 40 mg.

Nizatidin

• Uzun etki süreli

• Gunde tek doz (yatarken) 300mg, p.o.

• Terleme, ukrtiker, hepatik hucre zedelenmesi, transaminaz duzeyinde artis.

• Trombositopeni, hiperurisemi

H2 antagonistlerinin kullanımı

• Duodenum ulseri

• Mide ulseri

• Zollinger-Ellison sendromu

• Analjezik gastroenteropatisi

• asid.aspirasyon sendromu (Mendelson sendromu)

• Refluks özofagit)

• Stres ulseri, kanama

• Karsinoid sendrom

Mast hücre stabilizatorleri

• 
  Mast hücre membranını stabilize ederler
  
  • 
    Mast hucresinden histamin salıverilmesi inhibe olur
    
  • 
    Histamin reseptörleri etkilenmez
    
• 
  Uyeler:
  
  • 
    Sodyum kromoglikat
    
  • 
    Ketotifen
    
  • 
    nedokromil
    

Serotonin

• 
  Kimyasal olarak, 5-hidroksitriptamin (5-HT)
  
• 
  Hayvan, bitki, omurgasızlar böcek ve çeşitli venomlarda bulunur
  
  • 
    (ısırgan otu, akrep arı venomu)
    
• 
  5-HT, ilaç olarak kullanımı yoktur
  
• 
  Reseptörleri 5-HT.. olarak isimlendirilir