O`tish davri iqtisodiy ta`limotlari. Bozor iqtisodiyotiga o`tishning ob`ektiv zarurligi

Iqtisodiy islohatlarning milliy modeli va yangi asr strategiyasi.
Bunda ham tayyorlov bosqichiga aloxida e‘tibor beriladi, ya‘ni 1990-1991 yillarda mulkchilik hamda tadbirkorlik turrisidagi va boshka qonunlarning kabul kilinishi kayd etiladi.

1. 
   bosqich (1992-1994 yillar)da O'zbekistan Respublikasi Kon-stitutsiyasining kabul kilinishi, «Xususiy mulkchilik ximoyasini ta‘minlash, tadbirkorlikni rivojlantirish» turrisidagi (yanvar 1994 yil), «Davlat mulkini boshkarish va tadbirkorlikni kullab-kuvvatlash davlat kumitasini tashkil etish to'g'risida»gi Prezident farmonlari muxim hujjat buldi.
   
2. 
   bosqich (1995-1996 yy.) Respublika Prezidentining xusu siy tadbirkorlikni ragbatlantirish to'g'risidagi farmoni bilan boshlandi. Sobik. sovet respublikalari ichida birinchi marta xususiylashtirishdan tushgan mablagning 50%i kichik va urta biznesni rarbatlantirishga karatildi. Bu bosqichda «Ki chik va xususiy tadbirkorlikni rivojlintirish turrisida»gi (dekabr 1995 yil), «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlik huquqdarini ximoya kdlish turrisida»gi (aprel, 1996 yil) krnunlar kabul kilindi. Eng muximi haqikiy kup ukladli iqtisodiyot shakillanishiga erishildi, nodavlat sektori mustaxkamlandi. Nodavlat sektorning ulushi milliy daromadda 69%ga yetdi. Salkam 6 mln. axrlida mulkdorlik hissasi vujudga keldi.
   
3. 
   bosqich (1997-1999) chet el sarmoyalarini jalb etish asosida xususiylashtirishning chukurlashtirilishi bilan tavsiflanadi. E‘tibor kuprok xususiylashtirishning samaradorligiga karatildi. Kishlok xo‘jaligida paychilik asosidagi shirkatlarga utish boshlandi.
   

Mayda, kichik va urta biznesni kuvvatlashning kup bosqichli tizimi shakllandi. Bular:

1. 
   Davlat mulkini bshkarish va tadbirkorlikni kullab-kuvvatlash kumitasi va uning xududiy bulinmalari.
   
2. 
   Tadbirkorlikning jamoat tashkilotlari (tovar ishlab chikaruvchilar va tadbirkorlar palatasi, dexkon va fermer xo‘jaliklari assotsiatsiyasi, tadbirkor ayollar uyushmasi).
   
3. 
   Moliya-kredit institutlari (Biznes fond, Dexkon va fermer xo‘jaliklarini kuvvatlash fondi, Tadbirkorbank).
   
4. 
   Sug‘urta ta‘minoti («Madad») va tadbirkor kadrlarni tayyorlash va axborotmaslaxat bilan kuvvatlash institutlari (biznes-inkubator va biznes-maktablar). 5. Xom ashyo va materiallar ta‘minoti, shuningdek, tayyor mahsulot sotish infratuzilmalari (Uzulgurji birja savdo, Agrosanoat birja, Uzsavdomarkaz, mintakaviy va ixtisoslashgan bozorlar). Natijada jami huquqiy shaxslarning 89%i ki chik va urta korxonalar (160 ming) egasiga aylandi. Kichik va urta korxonalar soliri kishlok xo‘jaligida — 27%, sanoatda — 12% ga yetdi.
   

IV bosqich (2000 yildan) iqtisodiyotni erkinlashtiruv isloxatlarini chukurlashtirishdan keyin boshlandi. Tekshirishlarni ruyxatga olish kitobi joriy etildi. 180 mingdan ortik kichik va urta biznes sub‘ektlari 2000 yil oxiriga kelib ruyxatdan utdi. Shundan 139,7 mingtasi mikrofirmalardan iborat.
Shuni aytish mumkinki, milliy iqtisodiyotimizning nazariy-ilmiy, o'quv-amaliy manbalari tobora kengaymokda. Bu esa, pirovardida yoshlarning malakali mutaxassis va tadbirkor bulib yetishishiga puxta zamin yaratadi. Chunki XXI asrdagi iqtisodiyot tarakdiyoti va xalq farovonligining asosiy manbai har tomonlama kamol topgan shaxslar hisoblanadi. Bu Konfutsiyning «Eng katta sevinch ilm olishda va uni xayotga tatbik etishda», degan ukiti yangi asrda yanada tularok uz isbotini topmokda.
Adabiyotlar
1. Karimov I.A. O‗zbekiston buyuk kelajak sari. T., O‗zbekiston, 1998. 2. Iqtisodiy ta‘limotlar tarixi. T., Fan, 1997.

3. 
   Razzoqov A. va boshq. Iqtisodiy ta‘limotlar tarixi. Darslik. T., Moliya, 2002. 428-447b.
   
4. 
   Sh.Shodmonov va boshqalar. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik Toshkent Moliya, 2002y