O`tish davri iqtisodiy ta`limotlari. Bozor iqtisodiyotiga o`tishning ob`ektiv zarurligi

Mavzu: O'zbekiston Respublikasining bozor munosabatlariga o'tish konsepsiyasi va strategiyasi

Reja:

1. 
   O`tish davri iqtisodiy ta`limotlari.
   
2. 
   Bozor iqtisodiyotiga o`tishning ob`ektiv zarurligi
   
3. 
   O`zbekiston respublikasi prezidenti I.A.Karimov asarlarida bozor munosabatlariga o`tish ta‟moyillarining ishlab chiqilishi.
   
4. 
   Iqtisodiy islohatlarning milliy modeli va yangi asr strategiyasi.
   

O’tish davri iqtisodiy ta`limotlari.
Insoniyat XXI asrga kelib, ma‘muriy-buyrukbozlik iqtisodiyotining moxiyatini chuqurrok anglash bilan bir katorda, uning asoratlariga barham berishga astoydil kirishganini namoyon ztmokda. Xususan, O'zbekiston Respublikasi uchun sobik mustabid tuzum merosi va soxta mafkuraning okibatlari kuyidagilarda uz aksini topishi Respublika Pre zidenti, akademik I.Karimov asarlarida umumlashtirilgan:

1. 
   Bir yoklama rivojlangan, murt, zaif iqtisodiyotga asoslangan markazga karam yarim mustamlaka mamlakat.
   
2. 
   Boy mineral xom ashyo resurslaridan nazoratsiz va ayovsiz foydalanishga hamda puxta yakka xukumronligiga asoslangan iqtisodiy tizim.
   
3. 
   Mahalliy xom ashyolarni kayta ishlash kuvvatlarini ibtidoiy darajadaligi, ishlab chikarishning texnologik asbob-uskuna va butlovchi kismlar, shuningdek yokilgi ta‘minotida markazga karamlik.
   
4. 
   Eng muxim ozik-ovkat mollari (un, shakar, gusht-sut mahsulotlari)va boshka xalq iste‘moli mahsulotlarining chetdan keltirilishi.
   
5. 
   Paxta xom ashyosi mahsulotlarining suv tekinga tashib keltirilishi, oltin, kimmatbaxo va rangli metallar, strategik ahamiltga ega materiallar narxini bozorida uta haridorgir bulgan boshka kimmatbaxo mahsulotlarni ishlab chikarish va sotishdan keladigan foydadan O'zbekiston xazinasiga tushmaslik.
   
6. 
   Iqtisodiy usish sur‘atlari samaradorligi kursatkichlarining salbiy darajadaligi ortib borishi, moliya-pul tizimining butkul ishdan chikishi.
   
7. 
   Xorijiy mamlakatlar bilan bevosita tashki iqtisodiy alokalarning cheklanganligi. 8. Kishlok joylarda yashirin ishsizlik, shahar va kishlokdagi turmush darajalaridagi farqning ortib borishi.
   

9. 
   O'zbekiston axrlisi turmush darajasi kursatkichlarining sobik SSSRdagi eng oxirgi urinlardan biriga tushib krlganligi.
   
10. 
    Ekologik muammolarning keskinlashuvi, yer-suv resurs laridan ayovsiz foydalanish, yerlar shurlanishining ortishi, chul zonalarining kengayishi.
    

Keltirilgan ma‘lumotlar va dalillar asosida bozor munosabatlariga utish zaruriyati tufisida I.Karimov shunday degan:
...Bozorga utish mukarrar. Bu davr amri, ob‘ektiv reallikdir. Ayni vaktda bozor fakat maksad emas, balki yangi kadriyatlarni shakllantirish, odamlar faoliyatining sifat jixatdan tubdan yukrri darajasiga erishish uslubi va vositasidir (Karimov I.A.
O'zbekistoning uz Istikdol va tarkkiyot yuli. T., O'zbekistan, 1992, 44-bet). Bozorga utish zaruriyati tashki va ichki omillardan ham kelib chikadi.
Ma‘muriy-buyruk bozlik tizimining eng muxim tayanchli okibatlaridan biri «sovet kishisi»ning shakllanishi hisoblanadi. Mazkur shaxs tafakkuri mafkuraviy karashlar, goyaviy kurashlar, chalgituvchi dalillar tuzogiga asir kilindi Taraqqiyotparvar insoniyat erishgan yutuqlardan bebaxra koldi.
Keyinrok,, 1999 yilga kelib, O'zbekiston Prezidenti I.Karimov bu haqda ta‘kidlaganidek: «Shunday ulkan saloxiyatga ega bulgan mamlakatni kamsitadigan ogar axvolga solib kuyib, u qonuniy haqdi ravishda uziga karashli bulgan mablagni markazdan dotatsiya sifatida surab, aytish mumkinki, yolvorib olishga majbur edi. Boz ustiga, noinsoniy g‗oya xukmron bulgan mustabid tizim uzining bor mafkuraviy kuchini, ommaviy axborot vositalarini, butun maorif tizimini ishga solib odamlar ongini keng mikyosda zaharlar edi. Ularning milliy va diniy tuygularini qupol ravishda kamsitar edi. Uz ona tilini, milliy an‘ana va madaniyatini, Uz tarixini bilmaslik, kuplab odamlarning shax siy fojiasiga aylanib kolgan edi. Milliy uzlikni anglashga bulgan tabiiy intilish joxilona inkor etilardi....
...Biz eski tizim uz urnini osonlikcha bushatib bermasligini, uning zaharli mafkurasi odamlar ongini tez va yengil uz ta‘siri iskanjasidan chikarmasligini yetarli darajada uzimizga tassavvur kilishimiz hamda hisobga olishimiz zarur edi». Bu holatlarni hisobga olgan xolda, O'zbekiston mustakillik davrida ma‘muriybuyrukbozlik iqtisodiyotidan bozor munosabatlariga o‗tishni zarur deb topdi.