Oybek rashidov o‘zbekistonda arxiv ishi tarixi toshkent – 2019

2. O‘zbekiston Respublikasi ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari 
Markaziy davlat arxivida saqlanayotgan fondlar. O‘zbekiston Respublikasi 
ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Markaziy davlat arxivida hujjatlar saqlov 
xonalarini ko‘zdan kechirganimizda bu yerda ham hujjatlar maxsus hujjat saqlov 
anjom (stelaj)larida va maxsus tayorlangan quti (korobka) larda joylashtirilgan edi. 
Hujjatlar ketma ket raqamlashtirilib quti(korobka)larga joylashtiriladi. Qutilar esa 
yilma yil joylashtiriladi. Hujjatlar qutilarga joylashtirilganidan so‘ng qutilar yuziga 
maxsus qog‘ozlarda hujjat qaysi muassasa yoki korxonaga tegishli ekanligi yozib 
qo‘yiladi. Hujjat saqlanayotgan xona harorati bir xilda saqlanib turishi alohida 
ahamiyat kasb etadi. Havo haroratini o‘lchovchi asbob termometr, namlikni 
o‘lchovchi asbob barometr deyiladi. Hujjatlar saqlanayotgan xona harorati 15 – 18 
gr namlik esa 50 – 55 gr.bo‘lishi lozim. Hujjatlar saqlanayotgan xonaga eng asosiysi 
quyosh nuridan saqlash lozim. Shuning uchun xona derazalariga quyosh 
qaytaradigan oynalar o‘rnatilgan. 
Azaldan muxandis-u memorlarimiz ishlari kishini hayratga solib, xavas hissini 
oshirib keladi. O‘zbekiston Respublikasi Ilmiy-texnikaviy va tibbiyot xujjatlari 
Markaziy davlat arxivida ilm, fan, og‘ir va engil sanoat, texnika, konstruktorlik,

---

115 
transport, yul qurilishi hamda tibbiyot soxasiga oid bo‘lgan hujjatlar saqlanadi.
Bundan tashqari arxivda shu yo‘nalishlardagi soxalarning rivojlanish tarixiga hissa 
qo‘shgan fan arboblari olim va professorlarning shaxsiy jamg‘arma hujjatlari doimiy 
tarzda davlat saqloviga qabul qilinadi. 
Shaxsiy jamg‘arma hujjatlari orasida o‘zbek milliy me’morchiligi 
arxitekturasi tarixi rivojiga o‘zining beqiyos xissasini qo‘shgan xalq arxitektori
sharafli unvoniga birinchilar qatori muyassar bo‘lgan ustoz me’mor Abdulla 
Boboxonovning 30 dan ortiq shaxsiy hujjatlari ham saqlanib kelinmoqda. Uning 
betakror ijod yuli tadrijida o‘zbek xalq me’morchiligi taraqqiyot yo‘li aks etgan 
desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Abdulla Boboxonov 1910-yilda Toshkentning avvalgi 
CHu daryosi yonida joylashgan To‘qmoq degan qadimiy shinam shaxarchada 
dunyoga kelgan. A.Boboxonov o‘z faoliyati davomida Buxoro, Samarkand, Karshi,
SHaxrisabz, Qo‘kon kabi boy merosimiz aks etgan ko‘rkam maqbarayu,
madrasalarni ko‘rib undagi o‘zbek me’morchiligiga bo‘lgan xavasi xissi uyg‘ona 
borgan.
1922-yili Toshkent Davlat Universitetining injener-memoratsiya fakulteti qoshida 
arxitektura vabinokorlik qurilish bo‘limlari ochilgan. Keyinroq bu O‘rta Osiyo 
qurilish institutiga aylangan. A.Boboxonov ham ana shu institutga qabul qilinib,
me’morchilik va binokorlik san’atini egallashga kirishgan. Bo‘lajak olim bu hunarni 
zo‘r shijoat va ishtiyoq bilan egallab bordi. 1933-yilda u shu soxa mutaxasissi 
arxitektorlik diplomini qo‘lgakiritdi. A.Boboxonov birinchi o‘zbek arxitektori 
bo’lib, uning oldida keng ijod ufqi ochilga nedi. Ijodiy parvozi uchun qulay sharoit 
mavjud edi. O‘z malakasini oshirish uchun u Moskvaga yuborildi. Avvaliga
injener-qurilishinstitutiaspiranti,kasbi arxitektor bo‘lganligisababli 1934 yili
Arxitektura institutiga aspiranturasiga qabul qilindi. A.Boboxonov ustozi I.V.Rilkiy 
raxbarligida ulkan madaniyat saroylari, sport inshootlari, kinoteatrlar, uy-joylar ijod 
etishga ishtiyoqi oshib bordi.
A.Boboxonov 
aspiranturada 
o‘qishi 
davomida 
faqat 
G‘arb 
arxitekturasinigina emas, balki O‘rta Osiyo qadimiy arxitekturasini ham artroflicha 
o‘rganishga, o‘tmish ijobiy tajribalaridan keng foydalanishga aloxida e’tibor berdi. 

---

116 
Samarkand, Buxoro, Shaxrisabz, Qo‘qon kabi qadimgi osori antiqa boy shaharlarda 
bo‘lib, ayniqsa XIV-XV asrlarga oid arxitektura yodgorliklarini chuqur o‘rgandi.
Bu esa me’morning kelgusida ijodiy izlanishlar uchun zamin tayyorladi.
1939-yil boshlarida A.Boboxonov Toshkent shahar loyixalash institutiga
bosh arxitektor qilib tayinlandi. A. Boboxonov hayotida ilg‘or loyixa va 
me’morchilik ishlari davri boshlandi. Suv inshootlari kurilishishi rejalashtirildi, 
shunga ko‘ra 1939-yili Katta Farg‘ona kanali 45 kun ichida qazib bitkazildi. 
SHuningdek, SHimoliyvaJanubiyFarg‘onakanallari, Toshkent kanali ham tez 
kundatugallandi. A. Boboxonov o‘zining 45 yillikbunyodkorlikishidavomida 100 
dan 
ortiq 
loyixalartuzibularnitatbiq 
kildi. 
A.Boboxonovning 
23 
ta
ilmiyasarlariborki 
ular hozirgikundanodirvanoyobxujjatlarsirisigakiradi. O‘z 
ijodidavomida 
A.Boboxonov 
50 
ga 
yaqinturli 
o‘rindagiuy-joylar,
madaniyatsaroylari, kino va teatr zallari, choyxona, suvxavzalari va yana boshqa 
ko‘pgina betakror ijod namunalarini keltirish mumkinki, ular bugungi kunda barcha 
uchun birdek qadrlidir. 
 
Taniqli vrach 
S.M.Mannonov haqida mazkur arxivda qimmatli hujjatlar 
saqlanadi. Mannonov inson salomatligi uchun muhim sanalgan mavzuda tadqiqot 
olib borgan. U 1967-yil 30-dekabr oyidatibbiyot fanlari nomzodi dissertatsyasini 
ximoya kilgan. 1960-1988 yilgacha kichik ilmiy xodim, katta ilmiy xodim so‘ng 
bo‘lim boshligi lavozimida ishladi. S. M. Mannonov 1969-yildan beri “Umurtqa 
qiyshiqligi” kasalliginikonservativvaoperativ davolash usuli bilan shug‘ulanadi. 
“Umurtqa qiyshiqligi” kasalligini, Respublika miqyosida tarqalish darajasini 
aniqlash uchun professor N.M. Shamatov raxbarligida 1966-1973 yillarda 
maktabgacha va maktabdagi bolalarni tekshirib chiqdi hamda bu kasallikni 
miqdorini aniqlashda bevosida qatnashdi. M.S. Mannonov O‘zbekiston 
Respublikasida birinchi marotaba skolioz kasalini mukammal o‘rgandi. 
S.Mannonov 9 ta skolioz kasalligini davolaydigan maktab-internatlarida 
muntazam ravishda o‘z maslahatlariniberib keldi. 1998-2003 yillarda 1106 ta, 20 xil 
murakkablikdagi operatsiyalarni bajargan va yordamlashgan. S.Mannonov100 ortiq 
ilmiy ishlar muallifi. Ko‘plab olimlar va ortaped mutaxasislarga ustoz. Mannonov 

---

117 
Samuk Mannonovich 2003-yil 10-noyabrdagi №16 sonlibuyruqga ko‘ra 
‘‘travmatologiya va ortopediya” mutaxasisligi bo’yicha “Oliy” malaka toifas 
iberildi.Mannonov S. M. O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatgan tibbiyot 
xodimidir.