3
KIRISH
Mavzuning dolzarbligi.
Ajdodlarimizning asriy orzusi bo‘lgan
milliy
istiqlolga erishilganimizdan so‘ng ijtimoiy hayotning ko‘pgina sohalari qatori
ma’naviyatga, madaniy merosga bo‘lgan e’tibor har qachongidan ham
kuchaydi. Buning natijasi o‘laroq, sho‘rolar davri
adabiyotshunosligida hayoti
va ijodiy merosi bir tomonlama tadqiq etilgan yoki butunlay chetga surib
qo‘yilgan ko‘plab shoiru adiblar ijodiy merosini ilmiy o‘rganish, xolis baholash
masalasi kun tartibiga qo‘yildi.
Ma’lumki, o‘zbek adabiyoti ko‘p asrlik madaniy va ma’naviy
merosimizning ajralmas tarkibiy qismidir. U o‘ziga xos taraqqiyot
tamoyillariga, boy an’analariga ega. XX asr avvalida bu an’analar ko‘p jihatdan
yangilandi, boyitildi. Xalqimizni bu merosdan
bahramand qilish maqsadida
katta ishlar amalga oshirilmoqda. Ajdodlarimizning o‘tmish qa’rida
unutilayozgan, tarix soyasida qolib ketgan asarlarini izlab topish, o‘rganish va
o‘z o‘quvchisiga yetkazish shular jumlasidandir.
XIX asr ikkinchi yarmi – XX boshlarida shakllangan milliy uyg‘onish
davri adabiyoti ko‘p asrlik milliy adabiyotimiz tarixida alohida adabiy-estetik
hodisa hisoblanadi. Negaki, bu davr ijodkorlari an’anaviy she’riyatni ham
mazmun, ham shakl jihatdan yangiladilar. Millatni birdamlikka chorlovchi
ma’rifatparvarlik ruhidagi asarlar bilan nafaqat adabiyot, balki jamiyat va millat
hayotida yuksalish bosqichini boshlab berdilar.
Toshkent adabiy muhitining
zabardast vakillaridan biri Sayyid Haybatullaxo‘ja Sayyid Orifxo‘ja o‘g‘li –
Xislat ana shunday ijodkorlar sirasiga kiradi.
O‘zidan salmoqli adabiy meros qoldirgan Xislat asarlarini ilk manbalar
asosida o‘rganish, o‘zbek adabiyotshunosligida erishilgan so‘nggi ilmiy-nazariy
yutuqlarga tayanib tadqiq qilish, asarlari matnini o‘zaro qiyosiy o‘rganishni
amalga
oshirish, shoir hayoti va ijodiga oid ma’lumotlar tahlil qilish hamda
xolisona baholash ishning dolzarbligini belgilaydi. Xislatdan bizgacha lirik
turning g‘azal,
masnaviy, murabba’, muxammas, musaddas, qit’a, fard,
qasida
kabi janrlarida uch ming misraga yaqin she’rni o‘z ichiga olgan adabiy meros
4
yetib kelgan. She’rlari XX asr boshlarida vaqtli matbuotda, tazkira va bayozlar,
shoirning shaxsiy arxivida nashr etilgan. O‘z davri adabiy muhitida faol
ishtirok etgani, ayniqsa, Muqimiy, Kamiy, Mavlaviy Yo‘ldosh, Miskin, Sidqiy-
Xondayliqiy, Haziniy, Vasliylar bilan yaqin aloqada bo‘lganligi,
ular ijodiga
munosabati, g‘azallariga nazira, muxammaslar bog‘lashi ham uning yetuk
ijodkor bo‘lganidan darak beradi. Shu nuqtai nazardan ham ushbu mavzuni
o‘rganish adabiyotshunoslikning dolzarb vazifalaridandir.
Dostları ilə paylaş: