muqobil (boshqacha) rivojlanishini tasavvur qilish orqalio‗z
hatti-harakatlari uchun
javobgarlikni his qilishga o‗rgatadi.
Asar mutolaasi jarayonida o‗quvchi boshqa bir hayotni ―yashab o‗tadi‖. Bu
hodisaga o‗quvchining hayotiy tajribasi ta‘sir qiladi, shuning uchun ham asarni har
safar qayta o‗qishda asar o‗quvchiga boshqacha ta‘sir qiladi. ―Boshqa hayotga
sho‗ng‗ish‖ mutolaaning estetik hodisa sifatida shakllanishida muhim rol o‗ynaydi.
Asar o‗quvchining hayotiy tajribasi, hozigi qiziqishlari va his-tuyg‗ulari bilan bog‗liq
bo‗lmasa,
uni qiziqtirmasa, estetik hodisa ro‗y bermaydi. Shu bilan birga,
Rozenblattning fikricha, ―qiziq‖ tushunchasini tor talqin qilish va faqat o‗quvchining
bevosita hayoti bilan bog‗liq asarlarni tanlash noto‗g‗ridir. Adabiyot darslari uchun
tanlanadigan
asarlar xilma-xil, stereotiplardan xoli bo‗lishi kerak va o‗quvchi asar
orqali boshqa madaniyatlar, boshqa duyolarga qadam qo‗yishni ham o‗rganishi kerak.
Shunday qilib,
badiiy asar mutolaas
i davomida o‗quvchi:
- o‗zini o‗rab turgan voqelikdan farq qiladigan voqelikka sho‗ng‗ish
zavqini his
qiladi;
- o‗zini hikoyanavis (muallif) bilan va asar qahramonlari bilan muqoyasa qiladi,
o‗xshash va farqli jihatlarni qidiradi, ozini ularga yaqinlashtiradi
yoki ulardan
uzoqlashtiradi, ularga nisbatan ijobiy yoki salbiy tug‗ularni his qiladi;
- asar muallifining dunyoqarashini, qadriyatlarini, uning
voqelikka munosabatini va
bu munosabatning sabablarini tushunishga harakat qiladi.
Shu bilan birga, badiiy asar o‗qish o‗quvchiga o‗zining dunyo haqidagi
bilimlarini, siyosiy,
ijtimoiy,
axloqiy
tafakkurini
boyitish hamda
tarix,
madaniyatshunoslik, geografiya va boshqa fanlar bo‗yicha bilimlarini
chuqurlashtirish, boshqa fanlarni o‗rganish jarayonida ko‗ra olmaydigan detallarni
ko‗rish imkonini beradi.
Badiiy asarning muhim jihatlari
Dostları ilə paylaş: 
