“О„zbek tili va adabiyotini о„qitish metodikasi” kafedrasi zulxumor Mirzayeva, Komil Jalilov

artefaktlar
dan (buyumlar, xaritalar, kitoblar, plakatlar, hujjatlar 
38
Norman, Donald A. ―Things That Make Us Smart: Defending Human Attributes In The Age Of 
The Machine,‖ William Patrick Book, 1994
39
Henk, W. ―New Directions in Reading Assessment.‖ Reading and Writing Quarterly, vol. 9 
(1993): pp. 103–120.

---

va hokazo) hamda 
multimediya vositalari 
dan (musiqa, ovozli yozuvlar, 
fotosuratlar, videolavhalar) foydalanish mumkin. Masalan, o‘quvchini Abdulla 
Qodiriyning ―O‘tkan kunlar‖ asarini tushunishga tayyorlash uchun Rossiya istilosi 
arafasidagi Turkiston xaritasini ko‘rsatib, xaritadan Toshkent, Qo‘qon, Margʻilonni 
topishni, bu shaharlar qaysi davlat tarkibida bo‘lganligini, bu davlatning poytaxti 
qayerda bo‘lganligini so‘rash mumkin.
Shuningdek, 
asar muallifi haqida qisqacha ma‟lumot 
berish, yozuvchi 
biografiyasidan o‘qiladigan asarni tushunish uchun muhim bo‘lgan detallar keltirish 
ham oquvchini asarni anglashga tayyorlaydi. Masalan, Antuan de Sent Ekzyuperini 
bolaligida oltinran qo ‗ng ‗iroq sochlari sabab ―Qirol-Oftob‖ deb atashgani, uning 
kasbi uchuvchi bo‘lganligi va Afrika ustidan uchayotganida samolyoti halokatga 
uchrab, suvsiz qolganligi, Salvadorlik rafiqasi Konsueloni juda yaxshi ko‘rganligiga 
qaramasdan u bilan munosabatlari og‘ir bo‘lganligi, ―Kichkina shahzoda‖ asarini 
ikkinchi jahon urushi paytida ona yurti Fransiyani fashistlar istilo qilganida Nyu 
Yorkda do‘stining uyida yozganligi singari detallarni bilish o‘quvchilarga ―Kichkina 
shahzoda‖ asaridagi obraz va ramzlarni (shahzoda, hikoyachi, gul, baobab, tulki) 
yaxshiroq tushunishga yordam beradi. 
Bu bosqichda 
yo‟naltiruvchi savollar
dan
 
foydalanish asarning bosh g‘oyasini 
tushunishga yordam beradi. Yo‘naltiruvchi savollar samarali bo‘lishi uchun ular: 
- ochiq, bitta to‘gʻri javobga ega bo‘lmagan, muammoli savollar bo‘lishi; 
- o‘quvchilarni fikrlashga undaydigan bo‘lishi; 
- o‘quvchilarning nafaqat bilimiga, balki dunyoqarashi va hayotiy tajribasiga 
tayanadigan bo‘lishi;- o‘quvchilarni shunga o‘xshash yangi savollarga undaydigan 
bo‘lishi lozim. 
Asarni o‘qish jarayonida yoki o‘qib bo‘lgandan keyin yo‘naltiruvchi savollarga 
yana qaytib, o‘quvchilarning bu borada fikri o‘zgargan - o‘zgarmaganligini so‘rash 
mumkin. 
Masalan, Antuan de Sent Ekzyuperining ―Kichkina shahzoda‖ asarini o‘qitishda 
quyidagi yo‘naltiruvchi savollardan foydalanish mumkin: 
- ―Qalb ko‘zi‖ deganda nimani tushunasiz? 

---