b) Yozuvchilar Uyushmasi
c) Rossiya federatsiyasi
d) Jahon
Tinchlik kengashi
Topshiriq
Yuqorida berilgan namunalar asosida rasmiy ish hujjatlari yarating!
3.Xizmat ma’lumotnomasiga namuna yozing.
Mustaqil ish
Kasbiy soha bo‘yicha kichik hajmdagi maqola yozish.
12-MAVZU: NUTQ VA ADABIY ME’YOR
Reja :
1. Kasbiy nutq.
2. Nutq bayon qilish usullari.
3. Mutaxassis nutqining ilmiyligi, to‘g‘riligi, aniqligi, mantiqiyligi, sofligi.
4. Nutqiy kompetentlik.
Tayanch so‘z va iboralar: grammatik me’yor, morfologik me’yor, sintaktik me’yor, qaratqich
kelishigi, tushum kelishigi, ta’kidlash ma’nosi, aniqlik, sheva vakillari, o‘rin-payt kelishigi.
Til vоsitаlаridаn nutqiy fаоliyatdа fоydаlаnishdа jаmiyat tоmоnidаn o‘rnаtilgаn
muаyyan ijtimоiy, аniqrоg‘i, mа’rifiy vа mаdаniy mе’yorlаrgаriоya qilish qаt’iy tаlаb etilаdi.
Nutq mаdаniyati nаzаriyasidа til mе’yori mаrkаziy tushunchа hisоblаnаdi. Til mаdаniyatining
аsоsiy tеkshirish оbyеkti аdаbiy til mе’yorlаri, аsоsiy vаzifаsi esа ushbu mе’yordаgi
ikkilаnishlаrni bаrtаrаf etishdаn ibоrаt bo‘lmоg‘i kеrаk. Nutq mаdаniyati hаqidа gаp kеtgаndа,
tаbiiyki, nutqdа so‘zlаrning o‘rinli vа o‘rinsiz ishlаtilishi to‘g‘risidа hаm bаhs bоrаdi. Qo‘llаngаn
til birligini to‘g‘ri yoki nоto‘g‘ri dеyilgаndа, аlbаttа, mа’lum bir o‘lchоv (mеzоn)gа
аsоslаnishimiz tаyin. Mаnа shu o‘lchоv (mеzоn) tilshunоslikdа аdаbiy til mе’yori dеb yuritilаdi.
Аdаbiy mе’yor – til birliklаridаn mаqsаdgа muvоfig‘ini tаnlаb оlishdir. Mа’lum bir hududdа
tаrqаlgаn uzus imkоniyatlаri o‘shа hududdа yashоvchi аhоli uchun istisnоsiz tushunаrli bo‘lаdi,
ya’ni аlоqаni еngil аmаlgа оshirishgа imkоn bеrаdi. Bu tilning o‘zi mе’yordаn ibоrаtligini
ko‘rsаtаdi. Mе’yor – tilning yashаsh shаklidir.
8
O‘zbеk аdаbiy tili mе’yorlаri ilmiy аsаrlаrdа quyidаgichа tаsnif qilinаdi:
8 Qudrаtоv T. Nutq mаdаniyati аsоslаri. -Tоshkеnt: 1993, 38-bеt.
Fonetik me’yor. Hozirgi o‘zbek adabiy tili uchun 6 ta unli va 23 ta undosh tovushning
qo‘llanishi me’yor hisoblanadi. Uchta harf birikmasi quyidagilardan iborat:
-
Dostları ilə paylaş: 
