O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirish konsepsiyasida yoritilgan eng muhim muammolardan biri, bu mamlakatning boy mineral-xomashyo resurslaridan rasional va kompleks foydalanishdir

1.2.2.Cho’yanni domna pechidan tashqari desulfurizatsiya qilish.
Cho’yanni pechdan tashqari ishlov berishda desulfurizatorlar sifatida ushbu reagentlar: magniy (sof magniy, ohak va magnezium aralashmasi, magniy bilan singdirilgan koks parchalari, tuz qoplamalari bilan qoplangan magnezium granulalari va boshqalar), kalsiyni o`z ichiga olgan materiallar (ohak, ohaktosh, kalsiy karbid rasmida) va soda ishlatiladi. Cho’yanni desulfurizatsiya qilishning asosiy reaksiyalari:
Mg<sub>r</sub>+[S] = MgS, ΔG º = -104100 + 44,077;
CaO<sub>t</sub> + [S] + C = CaS<sub>T</sub> + CO<sub>G</sub>, ΔG º = 25 321)-26,337; CaC<sub>2</sub> + [S] = CaS + 2C, ΔG º = -86900 + 28,727;
Na<sub>2</sub>O + [S] + C = Na<sub>2</sub> S + CO<sub>r</sub>, ΔG º = -2000 -26,78 T.
Hisob-kitoblar shuni ko’rsatadiki 1kg oltingugurt uchun 0,75 kg Mg, 1,75 kg CaO, 2kg CaC<sub>2</sub>, 3,31 kg Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> va boshqalar kerak
bo’ladi. Magniy metalli foydalanilgan taqdirda, reaktiv iste’mol eng past ekanligini ko’rsatadi. Bu yuqori darajadagi desulfurizatsiyani ta’minlaydi. Magniydan foydalanishning afzalliklari shlakning hosil bo`lish miqdori kam va magniy bilan desulfurizatsiya qilish jarayonida atrof-muhitga zararli mahsulotlar deyarli chiqmaydi. Biroq, magniyning nisbatan yuqori miqdori tufayli reaktivni tanlash oxir-oqibatda iqtisodiy masalalar bilan belgilanadi.
Reagentlarni metallga yuklash bo’laklar, granulalar, tuzlar, simlar rasmida amalga oshirilishi mumkin. Kukunsimon reagentlarni tashuvchi gaz sifatida ishlatganda, havo, azot, tabiiy gazlarni puflash uchun ishlatiladi. Reagentni metall bilan aralashtirish uchun turli usullar qo’llaniladi, shu jumladan: 1) metall oqimi; 2) turli mexanik aralashtirgichlar; 3) gazni puflash jarayonida sabotaj; 4) pulsatsiyalanuvchi okim; 5) tebranish va ultratovushli ta`sir qilish; 6) gazoliftli aralashtirish va boshqalar. Metall massasini aralashtirishda qo’shimcha ravishda vannani shamollatish (azot bilan) amalga oshiriladi. Azotdan foydalanganda quyidagi reaksiyani hisobga olish kerak.

3Mg_r + N₂ = Mg₃N₂ + Q.

Eng yaxshi natijalar tabiiy gaz tashuvchisi gaz sifatida ishlatilganda olinadi, chunki reaksiya zonasida metanning ajralishi natijasida harorat ~1200°C gacha pasayadi, bu MgS hosil bo‗lishining ekzotermik reaksiyasini keltirib chiqaradi va atmosferadan kislorod okimini to’sib ko’yadigan kovshdagi eritma yuzasidan himoyaviy tiklovchi atmosfera yaratiladi.
Mexanik cho’yanni aralashtirish turlari 1.rasmda berilgan.
Aralashmalarni ishlatganda ohak + dala shpati + vannaning oksidlanishini kamaytiruvchi reagent (alyuminiy, koks va boshqalar) va aralashtirgichlardan foydalaniladi (rasm. 1, b).
CaO-ga asoslangan aralashmalardan foydalanganda desulfuratsiya natijalari quyidagi omillarga bog`liq: a) kovsh konstruksiyasi (ochiq kovshda mikser tipidagi kovshdan ko’ra yomonroq natijalar beradi); b)kovushga tushadigan mikser shlaki miqdori (katta miqdordagi mikser shlaki tushganda kam kontsentratsiyali oltingugurtli cho’yan olish deyarli mumkin emas); C) cho’yanning harorati (harorat qanchalik yuqori bo’lsa, desulfuratsiya natijalari yaxshiroq bo`ladi).
2 rasmda suyuq Cho’yan yo’lida joylashgan cho’yanni tozalash uchun domen sexidan po`lat eritishgacha o’rnatish sxemasi taqdim etiladi.