O‘zbekiston metallurgiya sanoati o‘z mavqeini yildan-yilga mustahkamlab

. Asosiy erish mahsulotlarining ajralish jarayonlari
Qisman erigan birikmalar qiyalikdan vannaga tushishi bilan asosiy erish, mahsulotlarning fizik-kimyoviy aylanishi natijasida shteyn va toshqol hosil bo‘la boshlaydi.
Konverter toshqoli suyuq holda 1100–1250⁰C harorat ostida to‘g‘ri pech vannasiga quyiladi, undan 2–5 % bo‘lgan mis va kerakli metallar, asosan, shteynga o‘tadi.
Ashyolarning vannada qizib, so‘ngra erishi eritmaning barcha nuqta­larida haroratning bir xil bo‘lishi, toshqolning hosil bo‘lishi, ekzotermik reaksiyalarning borishi erish texnologiyasining yakuniy bosqichidir. Ushbu jarayonning qulay me’yorda borishida issiqlik, asosan, quyidagicha sarf bo‘ladi:
Q₁ – qiyalikdan tushayotgan ashyoning qizishi uchun 15–20%;
Q₂ – erish jarayonining tugatilishi va qayta yuklangan toshqol­ning paydo bo‘lishi uchun 40–45%;

					KURS ISHI 5310300	Varaq
O’z	Varaq	Hujjat №	Imzo	Sana

Q3 – Q4 – konverter toshqolini qayta eritish va endotermik reaksiya uchun (masalan, magnetitni qaytarish uchun) 35–40%; Q5 – issiqlikning devorlari va ostki qismi – tubi orqali yo‘qo­lishi – 1%; Q6 – erigan toshqolning kremnezemini o‘zlashtirish uchun ekzoter­mik reaksiyalarning borishi ham qisman issiqlik sarf qiladi. Pech ichida eritma harorati deyarli bir xil bo‘ladi. Shteyn zarra­lari yuqori haroratda butun vanna bo‘ylab, shteyn zarralariga qaraganda kamroq harakatda bo‘lgan toshqol eritmasi orqali suzib o‘tishi nati­jasida toshqol haroratini issiqlik o‘tkazuvchanligi tufayli o‘ziga qabul qilib oladi. Vanna­dagi issiqlik, massa almashinuv jarayonlari, endo va ekzotermik reaksiyalar tufayli rivojlanib, bu issiqlik oqimi manbai bo‘lib xizmat qiladi va van­naning butun chuqurligi bo‘yicha bir xil ta’sir qiladi. Shuning uchun ham vannadagi harorat pechdagi barcha ja­rayon­larga o‘z ta’sirini o‘tkazadi. Masalan, toshqol harorati o‘z o‘rnida eritmadagi shteyn va toshqolning tez hamda sifatli ajralishiga bog‘liq, ya’ni haroratning qanchalik yuqori bo‘lishi erigan toshqol qovushqoq­ligining kamayishiga, bu esa hosil bo‘lgan shteyn cho‘kish tezligining ortishiga olib keladi. Vannadagi harorat maromi omillari, asosan, pechga yuklanayotgan xomashyo tarkibiga bog‘liq. Shuning uchun ham pechdagi barcha jarayon­lar­ning to‘la-to‘kis bir me’yorda borishi uchun albatta nazariy o‘rganib, mod­da­lar ratsional tarkibini, shteyn va toshqol miqdorini, so‘ng issiqlik (miqdori) tezligini hisoblab, ulushini keltirib chiqarish kerak bo‘ladi. Shixta aralashmasi tarkibining noto‘g‘ri qabul qilinishi issiqlik haro­rati­ning buzilishiga, yoqil­g‘ining ko‘p sarflanishi, toshqol tarkibida metalning ortib ketishi yoki qisman toshqol miqdorining umumiy ortib ketishiga olib keladi. Bu esa metalning yo‘qolishiga, uning ashyodan shteynga ajralish foizining kamayishiga sabab bo‘ladi.