. Yallig‘ qaytaruvchi eritish pechida misli shixta qorishmasini eritish texnologiyasi Birinchi yallig‘ qaytaruvchi pechlar XIX asrning oxirlarida Uels hududida paydo bo‘lgan. Bor-yo‘g‘i 8 m2 maydonni egallagan ushbu eritish pechi mayda bo‘laklardan iborat bo‘lib, toshko‘mirning yonishi natijasida qizitilgan edi. Yonilg‘ining ko‘p sarflanishi, unumdorlikning pastligi bu eritish pechini o‘zgartirishga va uni takomillashtirishga olib keldi. Nihoyat, AQSH ning Anakonda hududida uzunligi 40–50 m bo‘lgan pech ishga tushirildi. Pechning uzunligi o‘sishi bilan eni, balandligi ham orta bordi. Va nihoyat, bugungi kunga kelib, bir me’yorda sutkasiga 1000–1500 ming tonna qattiq holdagi shixta qorishmasini qayta ishlaydigan pechlar ishga tushirildi. Ularning o‘lchamlari quyidagicha: uzunligi 30–33 m, eni 8–10 m, umumiy ish eritish maydoni 240–300 m2. Eng katta yallig‘ qaytaruvchi pech AQSH “Garfild” zavodida joylashgan bo‘lib, uzunligi 37,5 m, eni 6,6 m va eritish maydoni 435 m2ni tashkil etadi [21].
Hozirgi zamonaviy yallig‘ qaytaruvchi pechlarning ilgarigi pechlardan tubdan farq qiluvchi asosiy tavsiflari quyidagilar:
- pechkaning hamda shixta qorishmasini yuklash tizimining takomillashganligi;
- pechning kapital ta’mirlash muddati uzayganligi;
- o‘tga chidamli, olovbardosh g‘ishtlarning terilishini mustahkamlash va pech ortiga gaz hamda changni (utilizatsiya) sovutish va tozalash uskunalarining o‘rnatilganligi va hokazolardir.
2005-yilgi ma’lumotga ko’ra хorijiy davlatlarda 49 ta mis zavodida boyitma yallig‘ qaytaruvchi pechlarda eritib kelinmoqda. Bularning hisobida 80 ga yaqini yallig‘ qaytaruvchi eritish pechi, shundan 35 tasi AQSH zavodlarida to‘liq ishlamoqda. MDH mamlakatlarida, Balxashmis sanoat birlashmasida, Krasnouralsk mis eritish kombinatida, Olmaliq TMKda va boshqa mis eritish zavodlarida ham mavjud. Hozirgi ko‘pgina zamonaviy pechlarning balanddan, qubbadan texnologik kislorod yordamida qiyaligining qizdirilishi pech unumdorligining ortishiga olib keladi. Pech qora moy (mazut) yoki tabiiy gaz yoki ikkalasining aralashmasida ishlash qobiliyatiga ega [15, 22].
5.1-rasmda ko‘rsatilganidek, yallig‘ qaytaruvchi pech gorizontal holatda joylashgan. Issiqlik agregati quyidagi asosiy qismlardan iborat:
