O’zbekiston milliy universiteti iqtisodiyot fakulteti ‘’ekonometrika va iqtisodiy modellashtirish’’ kafedrasi

Telefon aloqa liniyalari –
 
eng kup tarkalgan va keng kullaniladigan, telefonli aloqa 
liniyalari buicha tovushli va faksimil axborotlarni utkazish amalga oshiriladi. Ular ma’lumotli-
axborot tizimlari, elektron pochta tizimlari va xissoblash tarmogining kurilishning asosidir. 
Telefon liniyalari orkali axborotni uzatishning xam analogli, xam raqamli kanallarini 
tashkil kilish mumkin. Biz bilamizki telefon liniyaliri ATS lar orkali birlashadi. Bu tarmoq 
foydalanuvchilarga kulaylik yaratish bilan bir katorda nokulayliklar xam yaratadi. 
Raqamli aloqa kanallari –
raqamli axborotlarni, analogli axbootlarni uzatish, kayta 
ishlash juda oson bulgani uchun bu kanallar juda tez ommaviylashib rivojlanib ketmokda. 
Bunday kanallar raqamli signallarni tugridan-tugri kompyuterlardan uzatilgani uchun bu amal 
juda tezlashadi. Analogli axborotlar esa disketlash usuli bilan raqamli kodga aylantiriladi va 
kanalning axborot uzati tezligi 64 Kbit/s tashkil kiladi. Lekin texnik tarakkiyot bu imkoniyatni 
kuldan boy bermasdan bir necha kanallarni bir kanalga birlashtirish (multipleksorlash) usuli 
bilan yanada tezrok kanallarni tashkil kilish imkoni yaratildi. 128 Kbit/s uzatish tezlikli kanal 
eng oddiy multipleksorlashgan raqamli kanal xisoblanadi. Bu usul bilan yanada murakkadbrok 
kanallarni xosil kilish mumkin ya’ni 32 bazaviy kanalni multipleksorlovchi kanal tezligi 2048 
Mbit/sga yetishi mumkin. 
Rakamli axborot utkazish kanallari sungi yillarda ancha rivojlana bordi va juda keng 
mikyosida ishlatiladigan buldi. 
Xozirgi zammonda eng istekbolli va gurkirab rivojlanayotgan raqamli kanallardan, 
integrasiyalovchi ISDN (Integreted Serviced Digital Network) tarmogidir. U paydo bulganidan 
sung 13 yil utibdiki u xamon ishonchli bulib kolmokda. ISDN tarmoqlari afzalliklari shundaki 
ular turli xil aloqa turlarini raqamli, video, audi va boshka turdagi ma’lumotlarni bir butun kilib 
birlashtirish imkonini beradi. Bu kanalar ma’lumotlarni shifirlash orkali ximoyalashni 
taminlaydi. 
ISDN tarmogini mavjud telefon tarmoqlarida xam yaratish mumkin albatta buning uchun 
ularga kushimcha uskunalar urnatishni va sozlashni kiyinligini nazarga olsak xarajatlar yukori 
buladi. Lekin bu tarmoq uzini tezda oklaydi. Olib boroilayotgan tadkikotlar natijasida SDN 
(Sunchronous Digital Hierarhy) tarmogi yaratilmoqda bu tarmoq ma’lumotlarni almashishini 
juda tez amalga oshirishi va kelajakda bu tarmoq 10000 Mbit/s tezlikga ham yetishishi kuzda 
tutilmoqda.