O’zbekiston milliy universiteti iqtisodiyot fakulteti ‘’ekonometrika va iqtisodiy modellashtirish’’ kafedrasi

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, 
FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI 
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI IQTISODIYOT FAKULTETI
‘’EKONOMETRIKA VA IQTISODIY MODELLASHTIRISH’’ 
KAFEDRASI
‘’SUG’URTA ISHI’’ YO’NALISHI 
 
 MUSTAQIL ISHI 
 
Mavzu:
Kompyuter tarmoqlari lokal va global tarmoqlar
 
Tuzuvchi:
To’raxonov J.Sh 
Qabul qiluvchi:
o`qit.________________ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Toshkent-2023

---

KOMPYUTER TARMOQLARI
1.1. Lokal va global tarmoqlar
Lokal va global kompyuter tarmoqlari nima? Ular nimalardan tashkil topgan va qanday 
ishlashi xaqida gapirishdan oldin, tarmoqlar nima? Ularning umumiy xossalarini bilib olishimiz 
shrat. 
Uzatish kanalari, xamda uz aro ma’lumot almashinish imkoniyatlirni beruvchi vositalar 
orkali uz aro boglangan va ma’lum dasturiy vositalar asosida ishlaydigan kompyuterlar 
tuplamiga 
kompyuter tarmoqlari
 
deb aytiladi. 
Kompyuter tarmoqlardan foydalanuvchilar tarmoqdagi axborot almashuv vositasi va 
kimmatbaxo apparat vositalari, dasturiy, axboriy resurslardan jamoa bulib foydalanish imkoniga 
ega bulishadi. Bu imkoniyatlarni esa tarmoqlar takdim etishi shart va shundagina tarmoqning 
samaradonligini kayd etish mumkin. Eng asosiysi tarmoqka ulangan foydalanuvchilar kerakli 
axborotni kiynalmasdan olishi, printer, skaner, modem va boshka bir kator apart vositalaridan 
osongina foydalana olishi mumkin buladi. Bu imkoniyat tarmoq foydalanuvchilarning 
kimmatbaxo vositalarsiz kerakli vazifaga yechim topishi kulayligani yaratib beradi. Albatta 
buning uchun tarmoqda shu apparat vositalarning mavjudligi talab etadi. 
Kompyuter tarmoqlarining imkoniyatlari, starukturalari va turlari xam xilma-xil bulishi 
mumkin. Bunday tuslanishlar kompyuter tarmoqlarining xar-xil soxalarda rivojlanib 
borayotganini bildiradi. 
Kompyuter tarmoqlari asosan kuidagi vazifalarni bajarishi va tarmoqlardan 
foydalanuvchilar uchun kuidagi kulayliklarni yaratishi lozim: 
Tarmoqdagi foydalanuvchilar uchun taksimlangan resurslarga oddiy, kulay kirishni 
taminlash 
Tarmoqdagi barcha foydalanuvchilarga tarmoq resurslarni birdey taksimlash 
Tarmoqdan foydalanuvchilarning jamoa bulib ishlashini taminlash 
Foydalanuvchilar orasida ma’lumot almashishini tez va kulay bulishini taminlash 
Tarmoqlardagi axborotlarni va axborot okimlarini ishonchli ximoyalashni taminlash 
Tarmoqka ruxsat berilmagan kirishdan ximoya kilishni taminlash 
Tarmoqdagi saklanadigan axborotlarni zaxiralash xamda axborotlarini yukolishidan 
ishonchli ximoyalash (katta tarmoqlarda va savdo iktisodiy soxalaga tegishli tarmoqlarda 
viruslardan ximoyalanish) ni taminlash 
Tarmoqlardagi texnik va dasturiy kamchiliklar va nosozliklarni tez va ishonchli bartaraf 
etishni taminlash 
Bu kulayliklani yarata oladigan tarmoqlar kompyuter tarmoqlari degan nomga sazavor. 
Lekin shunday tarmoqlar mavjudki, bu tarmoqlar bazi bir kulayliklarni uz ichiga jamlay 
olmaydi. Masalan lokal tarmoqlar bu tarmoqlar kichik doirani kamrab oladi va shuning uchun 
bazi bir kulayliklani yarata olmaydi. Shunday bulsada bu tarmoqlar tezlik jixitidan juda kulaydir. 

---

Lokal tarmoqlar eng kub tarkalgan tarmoq bulib deyarli xamma ukuv yurtlari va boshka 
muosasalarda kullaniladi. 
Internet tarmogi esa aytib utilgan kulayliklarga yana kushimcha imkoniyatlarni takdim emokda. 
Internet imkoniyatlari kupaygani sari undan foydalanuvchilar soni xam kupayib bormokda. 
Xozirda Internet global tarmogi butun dunyo foydalanuvchilarga xizmat kursatishga tayor.