O’zbekiston milliy universiteti iqtisodiyot fakulteti ‘’ekonometrika va iqtisodiy modellashtirish’’ kafedrasi

Optik tolali kabellar –
ximoya kobigi bilan koplangan va kattik tuldiruvchi bilan 
koplangan bir necha mikronli diamerli shishali yoki plastmas tolalardan tashkil topgan. Optik 
tolali kabel buylab borayotgan yoruglik nurining manbai elektor signallarini optik signallarga 
utkazuvchi svetadiodir. Axbortni kodlash yoruglik nurini intensivligini uzgartirish bilan amalga 
oshiriladi. Optik tola buylab yoruglik nurini uzatishning fizik asosi nurning tola devoridan tulik 
ichki kaytish tamoiliga asoslangan, u signalning minimal sunishini, tashki elektromagnit 
maydonlardan yukori darajadagi ximoyalanishni va yukori tezlikni taminlaydi. Kup sondagi 
tolalarga ega bulgan optik kabel orkali ulkan mikdordagi axborotlarni uzatish mumkin. 
Kabelning boshka uchidagi qabul kiluvchi asbob yoruglik signallarini elektor signallariga 
aylantiradi. Optik tolali kabel buicha ma’lumotlarni uzatish tezligi juda yukori va 10000 Mbit/s 
kattalikga yetadi. Leki bu kabel juda kimmat va ma’suliyatli aloqa kanalarini yotkizish uchun 
ishlatiladi. Bunday kabel dunyodagi kub mamlaktlarining poytaxtlari va katta shaxarlarni, shu 
jumladan Atlantika okeani tubidan utgan kabel Amerika va Yevropani birlashtirib turadi. Optik 
tolali kabel kanalizasiyalar va tunellar orkali ma’lumot almashishini taminlaydi. Bu kabellar turi 
Internet tarmogiga xam juda katta imkoniyatlar yaratmokda chunki bu kabellardan bir necha 
ming kanallar yaratish mumkin. 
Radiokanal –
efir orkali utkaziladigan simsiz aloqa kanallar. Radiokanal radio uzatgich 
va radio qabulkilgachdan iborat bulgan kanaldir. Radio tulkinnli diatozon ma’lumotlarni uzatish 
uchun foydalaniladigan elektromagnit spektorning sastotali polosasi bilan aniklanadi. Uz aro 
xalaqitlarni bartaraf etish uchun xar bir radiokanalning uzatgich va qabul kilgichi turli 
chastotalarda yoki bir xil chastotada galma-gal ishlaydi. Radiokanallar buicha ma’lumotlarni 
uzatish tezligini amalda cheklanmagan. Tijorat telekomunikasion tizimlari uchun kupincha 902-
928MGs va 2,4-248 GGs chastotali diapazonlar ishlaydi. Simsiz aloqa kanallari xalaqitlardan 
ximoyalanganligi juda yomon, lekin bu kanallar foadalanuvchilarga juda tez axborot okimi bilan 
ta’minlaydi. Bu kanallar kupincha simli aloqa kanallari kullanib bulmaydigan joylarda 
kullaniladi. 

---