O’zbekiston respbliasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

Lekalo yordamida chiziladigan egri chiziqlar. Mashina detallarining ichki va tashqi qiyofalari lekalo egri chiziqlaridan iborat. Lekalo egri chiziqlari qonuniy va qonunsiz turlarga bo’linadi. qonuniy egri chiziqlar biror matematik tenglamani ifodalab egri chiziqni tashkil qiluvchi nuqtalar to’plami aniq bir qonunga bo’ysunadi. Qonunsiz egri chiziqlar esa taxminiy tasvirlanib, hyech qanday qonunga asoslanmay empirik holatga ega bo’ladi. Qonuniy egri chiziqlar dekart koordinatalari tizimidagi tenglamalarga qarab algebraik va transsendent egri chiziqlarga bo’linadi. Tenglamasi algebraik funksiya orqali ifodalangan egri chiziq algebraik, transsendent funksiya bilan ifodalangan egri chiziq esa transsendent egri chiziq deyiladi. Qonuniy egri chiziqlarga ellips, parabola, giperbola, sikloida, eposikloida, giposikloida, evolventa, Arximed spirali, sinusoida va h.k. kiradi. Ana shu egri chiziqlardan ba’zilarini grafik yasalishiga oid misollarni ko’rib chiqamiz. Ellips fokuslar deb ataluvchi ikki F₁ va F₂ nuqtadan uzoqliklarining yig’indisi o’zgarmas miqdor bo’lgan nuqtalarning to’plamiga aytiladi.

Misol. Ellipsning katta o’qi AB va kichik o’qi CD berilgan. Radius vektorlardan foydalanib ellips yasalsin (6-shakl, b). Buning uchun o’zaro perpendikulyar bo’lgan chiziqlarga AB va CD larning qiymatlari o’lchab qo’yiladi. D nuqtani markaz qilib R=AB/2 radiusda yoy chiziladi va ellipsning fokuslari F₁ va F₂ aniqlanadi. F₁ nuqtadan o’ng tomonga oraliqlari oshib boruvchi 1, 2, 3... nuqtalar belgilanadi. Fokuslarni markaz deb qabul qilib, R₁+A1 radiusda F₁ nuqtadan, R₂+B1 radiusda F₂ nuqtadan yoylar chiziladi va bu yoylarni kesishgan 1,1 nuqtalar aniqlanadi. Qolgan I, II, III va h.k. nuqtalar ham xuddi shu yo’l bilan topiladi.
Topilgan nuqtalar ketma-ket ravon qilib, lekaloda tutashtiriladi, natijada yopiq tekis egri chiziq hosil bo’ladi.