O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va Кommunikatsiyalarini Rivojlantirish Vazirligi

O’rnatilgan tizimlarni loyihalashtirish: Muhandislik sistemalari nuqtayi nazaridan o’rnatilgan tizimlar arxitekturasi loyihasini tuzishda bir necha modeli mavjud bo’lib, bu modellarga o’rnatilgan tizim loyihasi siklini ifodalashda murojat etiladi. Bu modellarning ko’pchilik qismi quyida keltirilgan rivojlantirish modellari kombinatsiyasiga asoslangan:

• 
  Big-bang modeli, bu modelning muhimlik jihati shundaki, bunda rejalashtirish va jarayonni oldindan va sistema rivojlanish davrida amalgam oshirish shart emas.
  
• 
  Sode-and-fix modeli, bu modelda mahsulot resurslari ko’rsatib o’tiladi, ammo rivojlanish boshlanguncha rasmiy jarayonlarda ko’rsatilishi shart emas.
  
• 
  Waterfall modeli, bunda rivojlanishning bosqichma-bosqich amalgam oshish jarayoni ko’rsatilib, natijalar keyingi bosqichlarga zamin yaratadi.
  
• 
  Spiral modeli, bu modelda rivojlanish jarayoni turli bosqichda amalgam oshiriladi va erishilgan fikr-mulohazalar jarayon mobaynida birlashtiriladi.
  

O'rnatilgan tizimlarni loyihalashtirish, ularning to'liq funktsionalligi, xususiyatlar va qulayliklarga ega bo'lishi uchun muhim bo'ladi. Bu jarayon o'rnatilgan tizimning yaratilishi, tuzilishi va boshqa ko'plab muammolarni hal qilishni talab qiladi. Quyidagi qadamlar o'rnatilgan tizimlarni loyihalashtirish jarayonida amalga oshirilishi kerak:
Talablar analizi: Loynihalashtiruvchilar o'rnatilgan tizimning amalga oshirishi kerak bo'lgan vazifalarini va talablarni aniqlashadi. Bunda, foydalanuvchilar va mijozlar talablarini aniqlash, ularning ehtiyojlari va nazorati dasturining bajarishi uchun kerak bo'lgan xususiyatlarini aniqlash kabi amallar o'tkaziladi.
Tizimni tuzish: Loynihalashtiruvchilar tizimni tuzish uchun arxivlar, tashqi va ichki qurilmalar va elektron qurilmalar kabi zaxira qo'shimcha vositalarni ishlatishadi.
Programmalash: Tizimning davlatlar tomonidan, dasturiy ta'minotni ko'proq yaxshilash maqsadida, qo'shimcha imkoniyatlar ishlatilarak dasturlash o'tkaziladi.

Sinov: O'rnatilgan tizimni sinov qilish yordamchi loyihalashtirish jarayonidagi muhim qadamlardan biridir. Bu sinov jarayoni orqali loyihalashtiruvchilar tizimning ishlashi va xususiyatlarini tekshirishadi.

O'rnatish: O'rnatilgan tizimni qayta sinovdan o'tkazishdan keyin, tizimni ijro etish va unga aloqador xususiyatlarni ko'rsatish uchun bajarilishi kerak bo'lgan keyingi qadamlar.
O'rnatilgan tizimni loyihalashtirish jarayoni ko'plab turli yo'nalishlarda, masalan, avtomobil, matbuot va konsument elektronika sifatida foydalanilgan. Ushbu jarayon xususiy qadamlarni tayyorlash va loyihalashtirishning boshqa fazalari bilan bog'liq bo'lib, shu bilan birga, qurilishga, tizimning ishini boshqarishga, sinovdan o'tkazishga va o'rnatishga o'xshash jarayonlarni o'z ichiga oladi.
Kuyidagi 1 - rasmdagi model O’rnatilgan Tizimlar Loyihasi va Lifestyle Model Rivojlantirish modeli hisoblanadi. Bu model Waterfall va Spiral modellari kombinatsiyasiga asoslangan. Qachonki muvaffaqiyatli proektlar investitsiyalashtirilganda va analiz qilinganda, yillar davomida ishga oid detal, ma’lumotlar yig’iladi va yaroqsiz yoki texnik yoki resurs jihatdan muammoli proektlar ajratiladi. Xulosa qilish mumkinki, muvaffaqiyatli proektlarda kamida bitta yaroqsiz proektlarda uchramaydigan umumiy faktor mavjud bo’ladi.
Bu faktorda kechgan jarayon 1 - rasmda ko’rsatilgan va bu modelning tanishtirilishining sababi bu o’rnatigan tizim loyihasini tushunishning muhim jihatlaridan biridir.
1.1- rasmda ko’rsatilganidek, o’rnatilgan tizim loyihasi va rivojlanish jarayoni to’rtta davrga bo’linadi: arxitektura yaratish, uni amalgam oshirish, tizimni tekshiruvdan o’tkazish va tizimni davom ettirish. Kitobning aksariyat qismi 1-davr muhokamalariga bag’ishlangan va qolgan qismi o’rnatilgan tizim arxitekturasini yaratish muhokamasiga qaratilgan.