O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
Jarohatlarning bitish turlari
Jarohatning bitishi regenerativ (tiklanish) jarayon bo‘lib, orga- nizmning shikastlanishiga nisbatan biologik va fiziologik ta’sirlanishni (reaksiyasini) aks ettiradi. Hamma to‘qimalarning regeneratsiyalanish qobiliyati bir xilda emas. To‘qima qancha yuqori differensiatsiyalangan bo‘lsa, u shunchalik sekin tiklanadi. Markaziy asab tizimining eng yuqori differensiatsiyalangan hujayralarining amalda umuman regeneratsiyalanish qobiliyati yo‘q. Periferik nervlar sekin, lekin oxir-oqibatda neyron aksonining markazdan periferiyaga qarab o‘sishi hisobiga regeneratsiyalanadi. Epiteliy, birik- tiruvchi to‘qima elementlari – muskul pardasi, paylar, suyaklar, shuning- dek silliq muskullar yaxshi regeneratsiyalanadi. Ko‘ndalang – targ‘il muskullar va parenxima a’zolarining regeneratsiyalanish qobiliyati juda 65 sust. Ulardagi shikastlanishlar ko‘pincha biriktiruvchi to‘qima chandiqlari hisobiga bitadi. Jarohatlarning bitishiga mahalliy va umumiy omillar to‘sqinlik qilishi mumkin. Agar yirik qon tomirlari, nerv tolalari jarohatlangan va jarohatlarda g‘ayritabiiy moddalar, nekrotik to‘qima, suyak sekvestrlari, viruslar va mikroorganizmlar mavjud bo‘lsa, ularning bitishi yomon kechadi. Jarohatlarning bitishiga bemorning umumiy holati – qo‘shimcha kasalliklar (gipovitaminoz, surunkali yallig‘lanish kasalliklari, qandli diabet, yurak va bo‘yrakdagi yetishmovchiliklar, shuningdek organizm- ning immun tizimidagi buzilishlar) salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Jarohatlarning birlamchi va ikkilamchi bitishi farqlanadi. Agar jarohatning chekkalari tekis, yashovchan va bir-biriga zich bo‘lsa, jarohatda bo‘shliq hosil bo‘lmasa, ichiga qon quyilmasa, g‘ayritabiiy moddalar, nekroz o‘choqlari va infeksiyalar bo‘lmasa, birlamchi bitish yuzaga keladi. Aseptik operatsiyalar, jarohatning to‘laqonli jarrohlik ishlovidan keyin, ba’zan boshqa jarohatlarda birlamchi bitish kuzatiladi. Bunday jarohatlar tez (5–8 kun davomida) bitib, tekis va kam seziladigan chandiqlar hosil qiladi. Yangi chandiq yumshoq, tekis va pushti rangda bo‘ladi. Vaqt o‘tishi bilan yangi hosil bo‘lgan kapillarlar yo‘qoladi, chandiq kattalashadi, ancha qattiq va mahkam holatga keladi. Agar chandiqning yo‘nalishi teridagi Langer chiziqlari yo‘nalishiga mos tushsa, asta sekin chandiq kam sezilarli ko‘rinishga o‘tadi. Birlamchi bitishning bir va bir nechta shart-sharoitlari bo‘lmagan taqdirda ikkilamchi bitish yuzaga keladi. Jarohat chekkalarining yashovchan emasligi, chekkalari bir-biriga yopishmagan jarohatning katta bo‘shlig‘i bo‘lishi va unga qon quyilishi, nekroz o‘chog‘i, g‘ayritabiiy moddalar va yiringli infeksiyalar buning sababchisidir. Shuningdek, ikkilamchi bitishning umumiy omillarga bog‘liqligi: kaxeksiya, gipo yoki avitaminoz, modda almashinishining buzilishlari yoki yuqumli kasalliklar – angina, gripp va boshqalarning mavjudligi. Ikkilamchi bitishga jarohatning yiringlashi va undan keyin granulyatsiya to‘qimasining hosil bo‘lishi xosdir. Yiring oqsilga boy bo‘lgan yallig‘lanish ekssudati bo‘lib, unda hujayra elementlari asosan neytrofil leykotsitlar va katta miqdordagi turli bakteriyalar, shuningdek parchalangan hujayralarning qoldiqlari mavjud bo‘ladi. Yiringning ko‘rinishi, rangi va hidi mikrofloraga bog‘liqdir. Granulyatsiya to‘qimasi asta-sekin rivojlanadi. Jarohatlanishdan keyin, tez fursatda jarohatning yuzasi yupqa qavatli ivigan qon bilan qoplanadi. Bu qavat jarohat ekssudati bilan birgalikda fibrinozli bakteriotsid himoya pardasini hosil qiladi. Agar jarohatda infeksiya rivojlansa, uning chekkalarida va asosida yallig‘lanish belgilari paydo bo‘ladi (shish, harorat, giperemiya va og‘riq). Jarohat yopishqoq yiringli 66 ajralma bilan qoplanadi. Yallig‘lanishning rivojlanishi to‘qimalar himoya darajasidan, organizmning reaktivligi va infeksiyaning virulentligidan kelib chiqadi. Odatda 48 soatdan keyin jarohatning ayrim yerlarida mayda bo‘rtiqlar – granulyatsiyalar paydo bo‘ladi. Ularning soni asta-sekin ortadi va oqibatda jarohatning butun yuzasini qoplab oladi. Ayni vaqtda, kapillar qon tomirlarining ko‘plab o‘sishi amalga oshadi. Granulyatsiya o‘sishi bilan jarohat asta-sekin nekroz o‘choqlaridan tozalanadi, uning chekka- laridan boshlab yoki ayrim orolchalar ko‘rinishida, jarohat yuzasida epiteliy o‘sishi kuzatiladi. Keyinchalik granulyatsiya to‘qimasi chandiqqa (fibroz va biriktiruvchi to‘qima elementlaridan tashkil topgan) aylanadi. Granulyatsiya to‘qimasi chuqur yotgan to‘qimalarni berkitib va ularni infeksiya tushishidan himoyalab, jarohatning bitishida katta ahamiyat kasb etadi. Jarohatdan ajraladigan suyuqlik bakteriotsidlik xususiyatiga ega. Shikastlanganda granulyatsiya to‘qimasi qontalashib qoladi va infeksiya chuqur yotgan to‘qimalarga o‘tib ketishi mumkin. Shuning uchun ham granulyatsiyalangan jarohatlarni bog‘lashda uni mexanik yoki kimyoviy shikastlab qo‘yishdan ehtiyot bo‘lish va jarohatlarni bog‘lashni iloji boricha, kamroq bajarish kerak. Kichik va yuzaki jarohatlar – shilingan, tirnalgan, shuningdek kuyishlar ivigan qon va limfadan hosil bo‘ladigan po‘stloq ostida bitadi. Taxminan 5 sutkalardan keyin po‘stloq ostida epiteliylanish va jarohatning bitishi tugallanib, qoraqo‘tir tushib ketadi. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|