O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
Ochiq jarohatlar
Qorin devorining jarohatlari qorin devorini teshib o‘tgan (oshqozon, ichak tutqichi (charvi), jigar, taloq va h. k.) va teshib o‘tmagan ko‘rinishlarda bo‘ladi. Qorin bo‘shlig‘ini teshib o‘tgan jarohatlarda qorin bo‘shlig‘i a’zolaridan birontasi jarohatlangan bo‘lsa, bu holatlarga qorindagi kuchli og‘riq, qorinning oldingi devori muskullari taranglashganligi va qorin pardasining yallig‘lanish simptomlarining musbatligi misol bo‘la oladi. Birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish vaqtida jarohatlarga birlamchi jarrohlik ishlovi beriladi, agarda jarohatdan qorin a’zolari chiqib turgan bo‘lsa, ularni qorin bo‘shlig‘iga to‘g‘rilab, qaytadan joylashtirish qat’iyan man qilinadi, aksincha, bu a’zolarni sterillangan matolar bilan o‘rab, qurib qolishining oldini olish choralarini ko‘rish tavsiya qilinadi. Agar teshib o‘tgan jarohat belgilari aniq bo‘lsa, u holda bemorga shoshilinch og‘riqni qoldiruvchi dori-darmonlar (promedol, morfin) qilinib, zudlik bilan operatsiya o‘tkaziladi. Ovqat hazm qilish yo‘li a’zolari jarohati borligi gumon qilinganda bemorlarga suv ichish qat’iyan man qilinadi. 125 QORIN BO‘SHLIG’I A’ZOLARINING KASALLIKLARI Ma’lumki, har bir jarrohlik muassasalarida shoshilinch chora ko‘- rishni talab etadigan jami operatsiyalarning 2/3 qismini tashkil etadigan qorin bo‘shlig‘ining o‘tkir jarrohlik kasalliklariga (o‘tkir appenditsit, o‘tkir xoletsistit, oshqozon va o‘n ikki barmoqli ichak yarasining teshilishi (perforatsiyasi), oshqozon va ichaklar yarasidan qon ketishi, ichak tutilishi, o‘tkir pankreatit va boshqa kasalliklar bitta «o‘tkir (xavfli) qorin» nomi bilan ataladi. Asosiy klinik simptomlari quyidagilar: 1) qorin bo‘shlig‘ida to‘satdan boshlanadigan og‘riq; 2) qorin pardasining yallig‘lanishi, ya’ni qorin devori muskullarining taranglashishi; 3) yurak-tomir doirasidagi o‘zgarishlar, shokkacha borishi, ovqat hazm qilish doirasidagi disfunksional o‘zgarishlar (ko‘ngil aynishi, qayt qilish, qabziyat bo‘lishi, ichak yurishining (perestaltika) to‘xtashi kabilar. «O‘tkir qorin» tashxisi gumon qilingan barcha holatlarda, qisqa vaqt ichida bemorni zambilga yotqizib, bosh tomonini bir oz ko‘tarib, oyoqlarini tizzasidan bukib, tagiga yostiq qo‘yib, shoshilinch ravishda yaqinroqda joylashgan jarrohlik bo‘limiga eltish maqsadga muvofiqdir. Agarda bemorda shok belgilari bo‘lsa, muskul oralig‘iga yurak va nafas analeptiklari (2 ml–10 % li kofein va 2 ml kardiamin) dori-darmonlarini qilish tavsiya etiladi. Qorin bo‘shlig‘i a’zolarining o‘tkir kasalliklari ichida shoshilinch, muntazam ravishda davolash muolajalariga muhtoj kasalliklardan biri bo‘lgan oshqozon va o‘n ikki barmoqli ichak yarasi kasalligini alohida ko‘rsatish kerak. Bu kasallikni alohida ta’kidlashimizga sabab, u bilan 8– 10 % dan ko‘proq erkaklar og‘riydilar va asoratlari ham ko‘p uchraydi. Bu kasallik asoratlari kutilmaganda kasallik rivojining turli vaqtlarida, qolaversa klinikalarda birinchi bor aniqlanishi ham mumkin. Oshqozon va o‘n ikki barmoqli ichak yarasining teshilishi (per- foratsiya) bu kasallikning eng katta va eng xavfli asoratlaridan biri sanaladi va shoshilinch jarrohlik muolajalarini talab etadi. Birinchi davr (perforatsiya boshlangandan so‘ng 4–6 soat ichida) – bu vaqtda to‘satdan «xanjar» sanchilgandek kuchli og‘riq qorinning yuqori qismida boshlanadi, qorinning oldingi devori muskullari taranglashib, taxtasimon qattiq holatga o‘tadi. Ayrim hollarda shok holati kuzatiladi (bemor oqarib, sovuq terga tushadi, bradikardiya – tomir urishi pasayadi, nafas olishi yuzaki va h. k.), tana harorati bu vaqtda me’yorida bo‘ladi. Ikkinchi davr (teshilgandan keyin 6–12 soatgacha) davom etadi, bu vaqtda o‘tkir shok belgilari yo‘qolib, bemor o‘zini bir oz yaxshi his qiladi, gohida eyforiya – mast odamga o‘xshab alahsirashi mumkin. 126 Ammo bu holat «soxta» yaxshilanish vaqti hisoblanib, bu vaqtda qorin pardasining yallig‘lanishi rivojlanadi. Uchinchi davr teshilishdan keyingi 12–18 soatni o‘z ichiga oladi va peritonit (qorin pardasi yallig‘lanishi)ning mahalliy va umumiy simptomlari butkul rivojlanganligi bilan ifodalanadi. Kasallikning umumiy belgilari organizmning umumiy zaharlanishi (intoksikatsiya) asosida rivojlanadi: tili quruq, oq parda bilan qoplangan, tana harorati ko‘tarilgan, tomir urishi tezlashgan, ko‘ngil aynishi, qayt qilish, ayrim hollarda siydik ajralishining buzilishi (ko‘pincha to‘xtashi) kabilar. Kasallik o‘tib ketgan hollarda bemorning yuz ifodasi shunchalik najot istab turganga o‘xshaydiki, bu ifodaga qarab ham bemorga peritonit tashxisini qo‘yish mumkin. Yuz ifodasining bu ko‘rinishiga «Gippokrat yuzi» deyiladi, ya’ni yuz ifodasi bir nuqtaga qaratilgan, ko‘zlari cho‘kkan, ko‘zlari tagida qoramtir dog‘lar hosil bo‘lganligini kuzatish mumkin. Bemor vaqti-vaqti bilan alahsiraydi va og‘ir hollarda hushidan ketish kuzatiladi. Peretonitning asosiy belgilarini ifodalovchi mahalliy simptomlari: qorindagi kuchli og‘riq, paypaslagandagi og‘riqlar, qorin muskullarining tarangligi va nafas olishda ishtirok etmasligi. Oshqozon perforatsiyasida bemorni qutqarib qolishning birdan-bir chorasi shoshilinch jarrohlik muolajalariga hamda muolajalarning qancha erta boshlanganligiga bog‘liqdir. Shu qoidalarni qat’iyan esda tutish shart. Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|