tengligining yo‘qolishi, issiq iqlim sharoiti, ekologik ko‘rsatkichlar kiradi.
Kimyoviy tuzilishiga qarab, toshlar, uratlar, oksolatlar, fosfatlar va boshqa
turlarga bo‘linadi. Toshlarning buyrak va siydik yo‘llarining shilliq
pardalarida siljishidan buyrak jomi va siydik yo‘llari muskullarining
torayishi (spazm) paydo bo‘ladi.
Asosan sanchiq va og‘riqlar tosh yoki qumlarning buyrakdan chiqib,
siydik yo‘llarida siljishi vaqtida kuchli bo‘ladi. Bunday hollarda
siydikning chiqishi qiyinlashib, bo‘yrak jomlari va qobig‘ini katta bosim
ostida kengaytirib, og‘riqning yana ham zo‘rayib ketishiga olib keladi.
Bo‘yrak sanchig‘i bemor to‘liq xotirjam bo‘lgan paytda birdan boshlanib,
og‘riq XII qovurg‘a yoki qorin sohasiga uzatilishi mumkin. Bunday
sanchiqsimon og‘riqlar bir necha daqiqalardan to bir necha soatlargacha
cho‘zilishi mumkin. Ko‘p hollarda, og‘riqlar siydik chiqarish yo‘llari,
siydik pufagi, son sohalari va jinsiy a’zolar atrofida ham bo‘lishi mumkin.
Siydikda qon aniqlanishi buyrak sanchig‘ining doimiy ko‘rsatkichlari
hisoblanadi. Ayrim hollarda siydik bilan toshlarning tushishi 15 % gacha
uchraydi.
Buyrak-tosh kasalliklarini davolash konservativ va jarrohlik yo‘li
bilan bo‘lishi mumkin.
Birinchi yordam: bunday bemorlarga bel sohasiga issiq qo‘yish, issiq
vannalar, atropin, og‘riq qoldiruvchi dori-darmonlar va ko‘p miqdorda
suyuqlik ichirish muolajalari tavsiya etiladi.
Yuqoridagi muolojalar ko‘p hollarda sanchiqlarni qoldirishda katta
yordam beradi. Jarrohlik muolajalarining asosan siydik yo‘llariga tiqilib
qolgan toshlar va ayrim hollarda buyrakni olib tashlash turlari qo‘llaniladi.
Oxirgi vaqtlarda toshlarni ultratovush nurlari bilan parchalash yo‘li orqali
– operatsiyasiz, tabiiy yo‘llar bilan ajratib olinmoqda.
131
