O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Voqea sodir bo‘lgan joydagi kechiktirib bo‘lmaydigan yordam: 
– og‘riqsizlantirish – narkotik analgetiklar (promedol, morfin 1 ml 
tomirga)+dimedrol 1 % – 1 ml, fentanil 0,005 % – 1–2 ml+droperidol
0,95 % – 1 ml;
– ritm buzilishlarini davolash va oldini olish – lidokain 10 % – 1–2
ml;
– antikoagulyantlar yuborish – tomir ichiga yoki teri ostiga 10–
15000 DB geparin yuboriladi.
– sistolik arterial bosim 70 mm simob ustunidan pastga tushsa, tomir
ichiga reopoliglyukin yoki poliglyukin yuboriladi.
O‘tkir ishemik kasallikning ko‘p asoratlari kasallikning birinchi
kunida yuzaga keladi. Ko‘pincha, bu asoratlar nafaqat kasallik prognozi,
balki bemorning hayotiga bevosita xavf tug‘diradi.
Ko‘p hollarda qon aylanishining birdaniga to‘xtab qolishi bemor
kasalxonaga yotqizilgunga qadar yuzaga keladi. Bunga ko‘proq yurak
ritmining o‘tkir buzilishi – fibrilyatsiya (yurak qorinchalarining
fibrilyatsiyasi) sababchi bo‘ladi. Fibrilyatsiyadan oldin juda kuchli og‘riq
xuruji bo‘ladi, arterial bosim ko‘tariladi.
Qon aylanishining to‘satdan to‘xtab qolishida hush yo‘qotiladi, bosh
miyaning faoliyati buziladi. Bosh miyada qon aylanishi to‘xtagandan
so‘ng 3–5 minut o‘tgach, ortga qaytmaydigan o‘zgarishlar kelib chiqadi.
Bu minutlar ichida bosh miya funksiyalari bosqichma-bosqich buziladi.
Qon aylanishi to‘xtagach, 10 sekunddan keyin hush yo‘qoladi va klonik
hamda tonik talvasalar boshlanadi.
Teri qoplamining keskin oqarishi rivojlanadi. Bo‘yinning yirik
arteriyalarida puls yo‘qoladi. 20–30 minutdan keyin nafas buziladi, asta-
sekin onda-sonda chuqur nafas oladigan – «baliq nafasi» bo‘lib qoladi.
Qon aylanishi to‘xtagandan keyin 1–2 minut o‘tgach, nafas olish
to‘xtaydi, yana 30–60 s o‘tgach, ko‘z qorachiqlari kengayadi. Klinik
davrida ko‘z qorachiqlari reanimatsion chora-tadbirlarga nisbatan
qisqarish xususiyatini saqlab turadi. Bu narsaning yo‘qolishi bosh
miyaning qaytmas biologik o‘limga uchraganligidan guvohlik beradi.
Shunday qilib, klinik o‘lim effektiv qon aylanishining hamma
belgilarining yo‘qligidir (hush yo‘qolgan, yirik arteriyalarda puls yo‘q,
qon bosimi va nafas aniqlanmaydi). Bu davrda miyadagi o‘zgarishlarni
ortga qaytarish mumkin. O‘rtacha bu vaqt qon aylanishi to‘xtagandan
keyin 3 minut davom etadi. Bu holat to‘satdan yuz bergan o‘lim
tushunchasi bilan bir xilda emas. U narsa qon aylanishining to‘xtash
sabablari to‘g‘risida ma’lumot beradi, lekin miyadagi metabolizm
buzilishlari chuqurligi to‘g‘risida ma’lumot bermaydi.
Infarkt bilan kasallangan bemorga faqat statsionar sharoitlardagina
maksimal samarali davolash mumkin. Bemorda og‘riq xuruji boshlan-
gandan keyin ertaroq uni transportirovka qilish kechikib transportirovka
135

---

qilishga qaraganda xavfsizroq. Miokard infarkti bilan og‘rigan bemorni

kardiogen shok, o‘pka shishi bor yoki aritmogen kollaps vaqtida
transportirovka qilish mumkin emas.
Lekin bu qarshiliklar nisbiy bo‘lib, agar butun transportirovka
davomida to‘xtovsiz dori yuborish ta’minlansa va kerakli bo‘lgan tiriltirish
yordamini ko‘rsatadigan uskunalar mavjud bo‘lsa, kasalni zudlik bilan
evakuatsiya qilish kerak. Adekvat og‘riqsizlantirishga erishilgach, kasalni
transportirovka qilishga bo‘lgan moneliklar kamdan-kam holatlarda saqla-
nib qoladi.