O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

O‘tkir qorin bo‘shlig‘iga qon ketishi 
Bunday ko‘rinishdagi qon ketishi bachadondan tashqarida rivojlangan
homiladorlikda, taloq va tuxumdonning yorilishida, qorin aortasi
anevrizmasining yorilish holatlarida uchraydi.
Asosan qon ketishining bu ko‘rinishi biron-bir jismoniy og‘ir zo‘ri-
qishdan keyin to‘satdan kamquvvat, bosh aylanishi, ko‘z oldi qoron-
g‘ilashishi, terining oqarib, sovuq terga tushishi, tomir urishining keskin
ortishi va tana haroratining tushib ketishi, qon bosimining pastligi va qorin
pardasining yallig‘lanishi, ya’ni Shetkin–Blyumberg simptomining keskin
musbatligi ko‘rsatkichlari bilan ifodalanadi.
Ko‘p hollarda bu bemorlarda og‘riq ikki yelkaga, taloq yorilishida esa
ko‘proq chap yelkaga berishi, diafragma yuzasining qon bilan
qoplanganligidan yuzaga keladi. Bunday bemorlarda «Vanka–Vstanka»
simptomi musbat bo‘ladi, ya’ni bemor o‘troq yoki yarim o‘tirgan holatda
o‘zini yaxshi his qiladi, majburiy gorizontal holatga o‘tganda, yelka
sohasida og‘riqning zo‘rayishini ta’kidlaydi va zudlik bilan o‘tirgan
holatga qaytadi.
Bachadon tashqarisidagi homiladorlikda ko‘p hollarda hayz
ko‘rishning kechikkanligi kuzatiladi.
Aorta anevrizmasining yorilishi aksar hollarda qari va keksa
kishilarda uchraydi.
Vrachgacha bo‘lgan tez yordamda bemorlardagi kasallik belgilariga
asoslanib: bachadon tashqarisidagi homiladorlikda va urug‘donning yori-
lishida, ginekologiya; taloq yorilishi va aorta anevrizmasining yorilishida
jarrohlik bo‘limiga, qorin sohasiga sovuq qo‘yib, zambilda yotqizilgan
holatda olib borish shart.
QORIN DEVORI VA QORIN
A’ZOLARINING SHIKASTLANISHI
Yopiq lat yeyish 
Bunday lat yeyish asosan o‘tmas va to‘mtoq narsalar (musht va tovon)
zarbalaridan keyin kelib chiqadi. Asosiy belgilari: og‘riq, shish, qontalash
va qorayish (gematoma) bilan chegaralanadi. Zarba kuchli bo‘lgan
hollarda qorin devori mushaklarining yorilishi ham kuzatiladi, unda
yuqoridagi klinik ko‘rinishlar nisbatan og‘ir kechishi, gematomaning
124

---

keskin o‘sib borishi, yuza sohada «fluktuatsiya» belgilari paydo bo‘lishi

mumkin.
Agarda yopiq lat yeyishning og‘ir holatlari kuzatilsa, parenximatoz
a’zolar (jigar, taloq) yorilsa, unda qorin bo‘shlig‘iga qon ketishining
belgilari namoyon bo‘ladi (bexosdan bemor rangining oqarib ketishi,
umumiy quvvatsizlik, uyquchanlik, og‘iz qurishi, tomir urishining
tezlashganligi va qon bosimining keskin tushib borishi va h. k.).
Birinchi tez yordam ko‘rsatish vaqtida bemorni yotqizib, unga to‘liq
tinchlik berish kerak. Qorniga muzli pufak, agarda ichki qon ketishining
belgilari bo‘lsa, shokka qarshi shoshilinch muolajalar – qon va qon o‘rnini
bosuvchi suyuqliklar quyish lozim.
Bunday holatlarda shuni unutmaslik kerakki, bemorlarga og‘riqni
qoldiruvchi morfin va boshqa analgetiklarni yuborish taqiqlanadi, ya’ni
og‘riqni qoldiruvchi bunday dori-darmonlar ta’siri kasallik belgilarini
aniqlashda ba’zi bir chalkashliklarga olib kelishi mumkin.
Har qanday holatda sodir bo‘lgan qorin devorining lat yeyishi bilan
murojaat qilgan bemorlarni statsionarga kuzatib, tekshirish uchun
yotqizish shart. Og‘ir hollarda bemorlarni shoshilinch jarrohlik bo‘lim-
lariga zambilga yotqizib olib borish maqsadga muvofiqdir.