O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I ya birinchi tibbiy yordam toshkent

Mikroblar bilan zaharlanish yo‘llari 
Mikroblar bilan zaharlanish geterogen va autogen yo‘llar bilan
bo‘lishi mumkin. Geterogen yoki ekzogen yuqish deganda, jarohatga
mikroorganizmlarning tashqi muhitdan tushishi tushuniladi. Bunda ikki xil
yo‘l bilan zaharlanish kuzatiladi:
1) bir-biriga tegishi orqali (kontakt), ya’ni sterillanmagan asboblar,
bog‘lam matolari, jarroh qo‘li orqali o‘tadigan va eng ko‘p uchraydigan
yuqish;
2) havo orqali, ya’ni changlar orqali, tomchi va tuproqlar orqali,
muloqot va yo‘tal vaqtida yuqadigan turi.
Autogen yoki endogen yuqish inson tanasida va a’zolarida bor
mikroblar orqali vujudga keladi.
Mikroblarning organizmda tarqalish yo‘llari 
Yiringli jarayonlarning rivojlanishida mikroblarning organizmga
kirish joyi va tarqalish yo‘llari katta ahamiyatga ega. Shikastlanmagan teri
va shilliq pardalar ishonchli to‘siq hisoblanadi, ular orqali mikroblar o‘ta
olmaydi. Terining epidermis yoki shilliq pardalarning epiteliy qavatlari-
ning shilinishi ko‘p hollarda mexanik shikast, gohida kimyoviy birikmalar
va zaharli moddalar ta’sirida vujudga keladi. Bunday hollarda shikast-
langan a’zoning katta yo kichikligi mikroblarning kirishida hech qanday
o‘rin tutmaydi, chunki bakteriyalar makro va mikro teshikchalardan ham
o‘tish qobiliyatiga egadir. Teshikchalardan o‘tgan bakteriyalar to‘qi-
malararo suyuqliklarga, keyin esa limfa suyuqliqlari orqali qon aylanish
doirasiga tushib, so‘ngra qon orqali a’zolarga (teri, teriosti qatlamlari,
39

---

muskul, limfa tugunlari, suyak va boshqalarga) tarqaladi. Ba’zi hollarda

bakteriyalar bevosita qo‘shni a’zolarga, ya’ni to‘g‘ridan-to‘g‘ri kontakt
(per continuitatem) yo‘li bilan o‘tadi. Masalan, o‘pkadagi yiringli jarayon
plevraga o‘tishi yoki shu holatning aksi bo‘lishi mumkin.