aqidasi tartibga soladi. Sansara barcha tirik mavjudotlarning o‘tkinchiligi,
o‘zgaruvchanligi, ruhning tanadan-tanaga ko‘chishining yagona zanjiri
to‘g‘risidagi ta’limotdir.
Ruhning ko‘chish tartibi, ya’ni ruhning qaysi mavjudotning tanasiga
ko‘chishi uning hayot yo‘li yoki karmasiga (sanskrit tilida – harakat,
burch, faoliyat degan ma’nolarni anglatadi) bog‘liq. Karma – ilohiy kuch
bo‘lib, odamning sodir etgan xatti-harakati, xulq-atvori, intilishlari va
maqsadlarini umumlashtiradi va ruhning qaysi jonzodga ko‘chishini
belgilaydi. Braxmanizmda karmaning asosini kasta qoidalari tashkil etadi.
Kastada belgilangan qoidalarni buzish og‘ir gunoh sanaladi va bu ruhning
ko‘chishi masalasini hal etishi mumkin.
Karma aqidalari dxarma (sanskrit tilida – qonun, burch, qoida, fazilat
kabi ma’nolarni anglatadi) ta’limotida bayon qilingan. Dxarma –
fuqaroviy, axloqiy va madaniy qoidalar tizimi bo‘lib, uning xudo
tomonidan yaratilganligi qayd etiladi. Dxarma qoidalari hind xalqi
turmush tarziga aylangan.
Xulosa qilib aytish mumkinki, braxmanizm hind jamiyatida ijtimoiy
taraqqiyotning mulkiy tengsizlik, xususiy mulk va davlat vujudga kelishi
bosqichida hukmron tabaqaning manfaatlariga xizmat qiluvchi diniy
ta’limot tarzida paydo bo‘lgan va rivojlangan. Braxmanizm aqidalari
oldingi tarixiy davrlarda mavjud bo‘lgan diniy qarashlarning mantiqiy
davomi sifatida keyingi bosqichlarda ham o‘z ahamiyatini saqlab qolgan.
Dostları ilə paylaş: