O'zbekiston Respublikasi Mustaqilligining 20yilligiga bag'ishlanadi kirish

Ikkinchidan, davlat adolat g'oyasiga qattiq suyanadi va inson haq-huquqlarini butun choralar bilan himoya qilish yo'lidan sobit-qadamlik bilan bormoqda. Aholini turli bo'hronlardan asrab qolish, uni ijtimoiy muhofazalash, tabaqalarga bo'linmaslik, yashash huquqi kabi Oliy qoidani muqaddas tutish - uning insonparvarlik siyosati-ning bosh mazmuni.

Uchinchidan, O'zbekiston yo'li oldin dunyo minbarlaridan tu-rib e'lon qilingan, jahon jamoatchiligi tomonidan tan olingan mam­lakatimiz uchun xos tub islohotlarning mashhur besh tamoyilidan biri - o'tish davrida davlatning bosh islohotchi bo'lib turishi kerakli-gi kabi qoida hayot talabiga aynan mos keladi.

Bir qarashda bizga xususiylashtirish jarayoni sof iqtisodiy hodi-sa bo'lib ko'rinadi. Xususiylashtirish deganda ko'nglimizda moddiy ne'mat, moddiy manfaatdorlik, mulkka egalik qilish xohish-istagi paydo bo'ladi. Ko'z o'ngimizda u yoki bu tarzdagi, ko'p yo oz miq-dordagi mulk gavdalanadi.

O'zbekistonda xususiylashtirish hukumat rahnamoligida na-faqat iqtisodiy, balki huquqiy va ma'naviy hodisaga aylantirildi. Ayni paytda u ongimiz va tafakkurimizda yuz berayotgan jiddiy o'zgarish sifatida tan olindi. Chunki u bizning fikrlarimiz va ongi-mizda o'zgarish yasadi. Inson haq-huquqlarini tobora chuqurlashtir-di, uning turmush tarziga yangi mazmun olib kirdi. Natijada jamiyat ham, odamlar ham sifat jihatdan tubdan o'zgardi, uning ma'naviy qiyofasi ancha tiniqlashdi.

Tub islohotlar O'zbekistonda tabiatiga ko'ra sof siyosiy, huqu­qiy yoki iqtisodiy mohiyatini yo'qotmagan holda ma'naviy, ruhiy-axloqiy qadriyat darajasiga ko'tarilganligi sababli mamlakatning ham, barcha fuqarolarning ham hayotida mukammal, yetuk hodisa sifatida iz qoldirmoqda. Iqtisodiy islohotlarning ma'naviy mazmuni tobora chuqurlashmoqda.

Chunonchi: Bozor munosabatlariga o'tish - hayotiy yetuklik va sabr-matonatni sinovdan o'tkazuvchi o'ziga xos imtihondir.

Mustaqillik yillarida iqtisodiy islohotlar haqida gapirar ekanmiz, yuz bergan institutsional o'zgarishlar haqida ham qisqacha to'xtash o'rinlidir.

1991—1996-yillar mobaynida iqtisodiy islohotlarning barcha yo'nalishlarida salmoqli institutsional o'zgarishlar sodir bo'ldi. Xu-susan turarjoylar, savdo, xizmat ko'rsatish sohasi, matlubot jamiyati obyektlari va turli tarmoqlarning mayda korxonalarini xususiylash­tirish amalda tugallandi. O'rta va yirik korxonalarni davlat tasarrufi­dan chiqarish va xususiylashtirish jarayoni faol boshlab yuborildi.

1996-yil 12-martda tadbirkorlikni rivojlantirish, qo'llab-quvvatlash maqsadida, shu jumladan, individual mehnat faoliyati bi­lan band bo'lgan jismoniy shaxslarni ham hisobga olib borish, ular­ning manfaatlarini himoya qilish, ishlarini tashkil etishda yordam ko'rsatish vazifasini o'z zimmasiga olgan tovar ishlab chiqaruvchilar va tadbirkorlarning Respublika Palatasi tashkil qilindi. Hozirda joy-larda uning hududiy bo'limlari ham faoliyat ko'rsatmoqda.

Jismoniy shaxslarning o'z sarmoyasi negizida 85 mingdan ko'proq xususiy va kichik korxonalar tashkil etildi. Ularga umu­miy sahni 793,5 ming kvadrat-metr bo'lgan 3768 ta foydalanil-mayotgan va kam foydalanilayotgan xonalar ijaraga berildi; umu­miy sahni 104,5 kvadrat-metr bo'lgan 282 xonani ular kimoshdi savdolarida sotib oldilar. Ularni moddiy-texnika resurslari bilan ta'minlash uchun 1469 ta mayda ulgurji bozori va tuzilmalar, shu jumladan 1256 ta tijorat markazlari va savdo uylari tashkil etildi. Xomashyo va tayyor mollarni sotish bo'yicha 1128 yarmarka va savdolar o'tkazildi. Tadbirkorlar tomonidan 512 ta qurilishi tugal-lanmagan obyekt sotib olindi.

O'zbekistonda tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlashning noyob, o'ziga xos tizimi ish olib bormoqda. Unga davlatning o'zi rahnamo-lik qilmoqda. Bu tizimga muvofiq xususiylashtirishdan tushgan de­yarli barcha mablag'lardan iqtisodiyotning nodavlat sektorini shakl-lantirish va mustahkamlash uchun foydalanilmoqda.

Mamlakat tovar-xomashyo birjasi o'z faoliyatini ancha kengay-tirdi, undagi bitimlar hajmi 1995-yilda 7,7 mlrd. so'mga yetdi. 1995-yilda 8481 obyektni 859,8 mln. so'mga sotgan Respublika ko'chmas mulk birjasi ham milliard dovonidan oshish arafasida turibdi.

To'plangan tajriba katta-katta sanoat korxonalarini davlat ta­sarrufidan chiqarish imkonini berdi. Chkalov nomidagi Tosh­kent aviatsiya-ishlab chiqarish birlashmasi ochiq turdagi davlat-aksiyadorlik jamiyatiga aylantirildi.

Qishloq xo'jaligi mashinasozligining 15 ta korxonasi yuqori in­vestitsiya salohiyatiga ega bo'lgan xo'jalik tuzilmasi - «O`zqish-loqxo'jalikmashxolding»ni tashkil etdi. Uning tarkibiga Toshkent traktor zavodi ishlab chiqarish birlashmasi, «Toshqishmash» ishlab chiqarish birlashmasi, Toshkent agregat zavodi, «Chirchiqqishmash» «O`zbekqishmash» singari aksionerlik jamiyatlari kirdi.

Bir so'z bilan aytganda, mustaqillik yillarida xususiylashtirish jarayoni O'zbekistonda izchillik bilan bosqichma-bosqich amalga oshirila bordi. O'zbekistonda iqtisodiy islohotlar o'ziga xos tarzda amalga oshirilar ekan, tadbirkorlik va ishbilarmonlikni davlat tomo­nidan qo'llab-quvvatlashga katta e'tibor berildi. Bu o'rinda Prezident I. Karimov jahon amaliyotini chuqur o'rgandi, tadbirkorning jamiyat ijtimoiy hayotida muhim o'ringa egaligi, aniqrog'i u «zamonasining yangi qahramoni» ekanligini chuqur his qildi.

Shu bois Prezident 1994-yil 21-yanvarda «Iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish, xususiy mulk muhofazasini ta'minlash va tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash tadbirlari to'g'risida»gi Farmoni bilan xususiy mulkchilik asosidagi tadbirkorlikning yuzaga kelishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratib berdi. Mamlakatda tadbirkor­likni qo'llab-quvvatlash tizimi yaratildi.

U Qonunlar, Prezident Farmonlari, Vazirlar Mahkamasi qaror-larini o'z ichiga oluvchi tegishli me'yoriy-huquqiy hujjatlarga asos-lanadi. Xalqaro tashkilotlar (Jahon Banki, BMT, YuNIF) tomonidan qayd qilinishicha, korxonalar va tadbirkorlar faoliyatini xususiylash-tirishdan keyingi qo'llab-quvvatlashning O'zbekistonda amal qila-yotgan tizimi, MDH mamlakatlari orasida o'xshashi yo'q ekanligini xalqaro ijtimoiy tashkilotlar mutaxassislari ham tan ola boshladilar.

Bozor iqtisodiyotiga o'tishda O'zbekiston hukumati tadbirkor­likni qo'llab-quvvatlashning samarali yo'llarini qidirib topa bosh-ladi. Xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarishning davlat Dasturidan tashqari O'zbekistonda xalq xo'jaligining barcha tarmoq-larida, shu jumladan, qishloq xo'jaligida alohida tadbirkorlikni rivoj­lantirish dasturlari qabul qilindi.

1994-yili Qoraqalpog'iston Respublikasi, barcha viloyatlar va Toshkent shahrini qamrab oluvchi mintaqaviy dasturlar ishlab chi-qildi va amalga oshirila boshlandi.

I. Karimov 1995-yil 4-iyulda bo'lib o'tgan idoralararo Kengash-da tadbirkorlikni davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash xususida qo-nun qabul qilish kerakligini uqtirdi.

Shunday Qonun Oliy Majlisning iqtisodiy islohotlar va tadbir­korlikni rivojlantirish qo'mitasi tomonidan tayyorlandi va 1995-yil 21-dekabrdagi Oliy Majlisning IV sessiyasida qabul qilindi.

Ushbu Qonun kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag'batlantirishning huquqiy, tashkiliy va iqtisodiy asoslarini belgi­lab berdi, fuqarolarning tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishdagi huquqlarini ro'yobga chiqarishga qaratildi.

Qishloqda haqiqiy mulkdorlarning shakllanishida fermer va dehqon xo'jaliklarining yana ham rivojlantirilishi alohida ahami­yatga egadir. Respublikada fermer xo'jaliklarining umumiy soni 1992-yildagi 6 mingdan 1998-yilda 23 minggacha oshdi, ushbu xo'jaliklardagi qoramollar soni 42 ming boshdan 168 ming boshga-cha oshdi. Fermer va dehqon xo'jaliklariga ajratilgan qishloq xo'jalik yerlari maydoni oshmoqda. Agar 1995-yilda fermer xo'jaliklari 308 ming gektar yerga ega bo'lsa, 1998-yilda ularga 447 ming gektar yer tegishli bo'lgan, dehqon xo'jaliklari maydoni esa shu davrning ichi-da 534 ming gektardan 573 ming gektargacha oshgan.

Bu boradagi islohotlar izchil amalga oshirilishi tufayli hozirgi paytda respublikamizda 190 mingga yaqin fermer xo'jaligi faoliyat ko'rsatmoqda va ularda salkam 1,4 million kishi mehnat qilmoqda.

Agar 2000-yilda yetishtirilgan paxta hosilining 21 foizi fermer xo'jaliklari hissasiga to'g'ri kelgan bo'lsa, 2006-yilda bu ko'rsatkich 85 foizdan oshib ketdi, boshoqli don ekinlari yetishtirish bo'yicha esa 2000-yilda 15 foizni tashkil etgan bo'lsa, o'tgan yili 75 foizdan iborat bo'ldi.

Birgina 2006-yilning o'zida 666 ta shirkat xo'jaligini qayta tash­kil etish hisobidan 74 mingta fermer xo'jaligi tuzildi, ularning yar-midan ko'pi meva-sabzavotchilikka ixtisoslashganini ta'kidlash lo-zim.

Qishloq joylarda bozor iqtisodiyoti tamoyillariga asoslangan mehnat kooperatsiyasining yangi shakllari, yangicha xo'jalik muno-sabatlari tizimi qaror topmoqda.

Jumladan, fermer xo'jaliklari tomonidan meva-sabzavot mah­sulotlari va uzum yetishtirishga hamda ularni qayta ishlashga ixti-soslashgan qariyb 200 ta agrofirma tashkil etildi, qishloq xo'jaligi sohasida ishlab chiqarishga xizmat ko'rsatish, transport xizmati, mahsulotlarni qadoqlash, joy lash va eksport qilish hamda shu kabi boshqa xizmatlar ko'rsatish bo'yicha ishlab chiqarish va bozor infra-tuzilmasi shakllanmoqda.

Dehqon xo'jaliklari faoliyati tubdan o'zgarib bordi. 1998-yilda go'shtning 90 foizi, sutning 92 foizi, sabzavot va kartoshkaning 70 foizdan ortig'i, poliz ekinlari va uzumning yarmidan ko'pi, respub­likada yetishtirilayotgan mevalarning 61 foizi shaxsiy yordamchi xo'jalik deb atalmish xo'jaliklarda tayyorlandi.

Mulkdorlar sinfini shakllantirish davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish jarayonlarini yanada chuqurlashtirish bilan bevo-sita bog'liq. Xususiylashtirish va kichik biznesni rivojlantirish ja-rayoni natijasida hozirgi paytda xususiy korxonalar respublikadagi korxonalarning umumiy sonidan 46 foizni, aksionerlik jamiyatlari va mas'uliyati cheklangan jamiyatlar - 12 foizni, jamoa mulki kor-xonalari - 6 foizni, fermer xo'jaliklari - 14 foizni tashkil qiladi. Ak-siyalash respublikada o'rta va yirik korxonalarni xususiylashtirish­ning asosiy shaklidir. 1999-yil 1-yanvarga kelib O'zbekistonda 9400 aksionerlik jamiyatlari ro'yxatga olindi, bunda barcha aksiyalarning uchdan bir qismidan ortig'i aholiga tegishli, bu esa yangi mulkdorlar sinfini shakllantirish jarayonida aholi keng qatlamlari ishtirokining muhim shaklidir.

Bugungi kunda xususiylashtirish jarayoni mohiyatan yangi bosqichga qadam qo'ydi - yirik, tuzilma barpo etuvchi korxonalar xususiylashtirish obyektiga aylanmoqda. Xususiylashtirish hozirgi bosqichining farqlovchi xususiyati aksiyalar vositasining sezilarli qismini fond bozorida, shu jumladan, xorijiy investorlarga ham erkin sotuvga chiqarib yirik korxonalarni keng aksionerlash hisoblanadi. Bu bir tomondan, korxonalar aksiyalariga egalik qiluvchi mulkdorlar doirasini sezilarli kengaytirish imkonini bersa, ikkinchi tomondan, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va texnik qayta jihozlash maqsadida aholini va xorijiy sarmoyadorlar mablag'larini jalb qiladi.

Mamlakatimizda keyingi yillarda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda xususiylashtirish jarayoniga katta e'tibor berilganini bir­gina 2005-yil yakunlari asosida ham yaqqol ko'rish mumkin.

Masalan, 2005-yilda moddiy resurslar va tayyor mahsulotlarni realizatsiya qilish va ulardan foydalanish tizimini liberallashtirish yo'lida hal qiluvchi qadam qo'yildi.

Bugun to'la ishonch bilan aytish mumkinki, tadbirkorlarga, av-valo, kichik biznes subyektlariga asosiy, shu jumladan, talab katta bo'lgan moddiy resurslardan foydalanish imkonini beradigan barqa­ror bozor mexanizmi shakllandi.

Birja savdolaridagi aylanma mablag'lar hajmi 2001-2005-yillar mobaynida 5,5 barobar ortdi. Hozirgi kunda ulgurji savdo aylanma-sining uchdan bir qismi birja savdolari hissasiga to'g'ri kelmoqda. Vaholanki, 2000-yilda bu ko'rsatkich atigi 8,5 foizdan iborat bo'lgan edi.

Shuni alohida ta'kidlash o'rinliki, birja savdolarida mahsulot savdosidan eng ko'p foydani kichik biznes va xususiy tadbirkor­lik subyektlari olmoqda. Bugungi kunda kichik biznes subyektlari tovar-moddiy resurslarga bo'lgan o'z ehtiyojining qariyb 70 foizini birja savdolarida qilinayotgan xaridlar hisobidan ta'minlamoqda.

2005-yilda Toshkentda birinchi bor o'tkazilgan Xalqaro paxta yarmarkasi muhim ahamiyatga ega bo'ldi. Bu anjumanda dunyoning 26 mamlakatida faoliyat ko'rsatayotgan 200 ta xorijiy kompaniya-ning 340 nafar vakili ishtirok etdi. Yarmarka natijalariga ko'ra, paxta xomashyosini xarid qiluvchi Xitoy, Rossiya, Hindiston, Janubiy Ko-reya, Singapur, Bangladesh, Birlashgan Arab Amirliklari va boshqa davlatlar bilan 122 ta shartnoma tuzildi. Yarmarka paxta mahsulotini sotish va uni qayta ishlovchilarga vositachilarsiz, to'g'ridan to'g'ri yetkazib berish mexanizmi yanada erkinlashishiga, xaridor mamla-katlar geografiyasini kengaytirishga imkon berdi.

Toshkentda o'tkazilgan yarmarka O'zbekiston dunyoda paxta tolasini ishlab chiqaradigan yetakchi davlatlardan biri sifatida jahon paxta bozorida faol rol o'ynashi mumkinligini yana bir bor yaqqol

ko'rsatdi.

Xususiy sektorni kengaytirish, kichik biznes, fermer xo'jaliklari va tadbirkorlikni jadal rivojlantirish borasida tub burilishga erishildi.

2005-yilda davlat korxonalarini butunlay, shuningdek, davlat aksiya paketlarini asosan xususiy mulkdorlarga sotish masalasiga alohida e'tibor qaratildi. Natijada 980 ta obyektdan 902 tasi xususiy mulkka aylantirildi. 2000-2005-yillar davomida jami 4 ming 660 ta korxona va obyekt xususiy mulkdorlarga sotildi.

Masalan, Samarqand choy qadoqlash fabrikasi, «Ohangaron-sement», «Buxoro-gips», «Parkent-suv-qurilish» aksiyadorlik ja­miyatlari kabi yirik korxonalar to'lig'icha xususiy mulkdorlarga sotildi.

Xususiylashtirish jarayonining so'nggi yillardagi o'ziga xos ji-hati davlat aktivlari va aksiya paketlarining nolga teng xarid qiymati bo'yicha to'liq hajmda sotilayotganida namoyon bo'lmoqda.

2003-2006-yillar mobaynida 396 ta korxona va obyekt 43,2 milliard so'mlik investitsiya kiritish majburiyati bilan nolga teng xarid qiymatida sotildi. Nizom jamg'armasida davlat ulushi bo'lgan xo'jalik subyektlari soni 2001-yildagiga nisbatan uch barobar qis-qardi.

2007-yilga kelib mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan yalpi ichki mahsulotning qariyb 76 foizi, sanoat mahsulotlarining 78 fo­izdan ortig'i, qishloq xo'jaligi va chakana savdo aylanmasining de­yarli barcha mahsulotlari nodavlat sektor ulushiga to'g'ri kelmoqda. Nodavlat sektorda 77 foiz yoki iqtisodiyotda band bo'lgan kishilar-ning to'rtdan uch qismi mehnat qilmoqda.

Hech mubolag'asiz aytish mumkinki, 2005-yil kichik biznes va xususiy tadbirkorlikniig jadal rivojlanishida tub burilish yili bo'ldi.

Bugungi kunda ushbu soha nafaqat iqtisodiyotning o'sish sur'atlarini jadallashtirishda, balki mamlakatimiz uchun nihoyatda muhim bo'lgan bandlik va aholi daromadlarini oshirish masalalarini hal etishda ham yetakchi o'rin tutmoqda.

Bunga ko'p jihatdan huquqiy bazani mustahkamlash, iqtisodi­yotning mazkur sektori uchun barqaror qulaylik, imtiyoz va kredit­lar tizimini shakllantirish masalalariga jiddiy e'tibor berilayotgani tufayli erishildi. 2005-yilning o'zida kichik biznes obyektlari 31,5 mingtaga ko'paydi va ularning soni 310 mingtadan ortdi.

Hozirgi kunda kichik tadbirkorlik (biznes)ning yalpi ichki mah­sulot hajmidagi ulushi 38,2 foizni tashkil etmoqda. Bugun iqtisodi­yotda band bo'lgan aholining 65 foizdan ко'prog'i mazkur sohada faoliyat yuritmoqda. Yangi yaratilayotgan ish o'rinlarining 85 foizi aynan kichik biznes hissasiga to'g'ri kelmoqda.

O'tgan yili qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishini tubdan isloh qi­lish va birinchi galda qishloqda fermer xo'jaliklarini jadal rivojlanti­rish masalasiga katta e'tibor qaratildi.

Mamlakatimiz fermer xo'jaliklarida 2007-yilda 1 milliondan ziyod kishi band bo'lib, 2005-yilgi paxta xomashyosining 66 foizi, g'allaning 55 foizdan ortig'i fermer xo'jaliklari tomonidan yetishti-rildi.

2005-yilda davlat va nazorat tuzilmalarining korxonalar moliya-xo'jalik faoliyatiga aralashuvini keskin qisqartirish xo'jalik subyekt-lari hamda tadbirkorlikning iqtisodiy erkinligi va huquqlarini sezi­larli darajada kengaytirish bo'yicha salmoqli ishlar amalga oshirildi. Tekshiruvlar soni 2001-yildagiga nisbatan 2,5 barobardan ko'proq kamaydi. Ilgari xo'jalik subyektlari tomonidan topshirilgan davlat statistik hisobotlarining umumiy soni ikki barobar, oylik hisobotlar soni esa 5 barobarga qisqardi, ruxsat berish bilan bog'liq 12 ta prot-sedura bekor qilindi, hisobot ma'lumotlarini noqonuniy talab qilgan-lik uchun javobgarlik kuchaytirildi.

Yagona soliq to'lovlarining joriy etilishi munosabati bilan soliq idoralariga taqdim etiladigan soliq hisob-kitoblari bo'yicha hujjatlar soni 10 barobar qisqardi.

Nazorat idoralarining xo'jalik subyektlari va tadbirkorlik obyektlarini tekshirish natijalari bo'yicha qabul qilgan barcha qaror-larini sud idoralari orqali amalga oshirish tartibi o'rnatildi.

Bunday tartib o'z-o'zicha mazkur subyektlarga nisbatan turli sanksiyalarni qo'llashni ham tubdan o'zgartirish, ya'ni uni sud qaro-ri bilan o'rnatishni belgilab beradi.

Shunday qilib, xo'jalik subyektlari faoliyatidagi o'zaro masala va talablarni turli darajadagi davlat boshqaruvi idoralarida ko'rish va hal qilish kabi o'z umrini о'tab bo'lgan amaliyotga butunlay barham berish borasida qat'iy qadamlar qo'yildi. Bugun bunday masalalar, huquqiy demokratik davlatlarda bo'lganidek, istisnosiz ravishda sud orqali hal etiladi.

So'nggi yillarda xo'jalik sudlari tizimi ancha mustahkamlandi, umumiy yurisdiksiya sudlarining vazifalari fuqarolik va ma'muriy-jinoiy ishlar bo'yicha alohida ajratildi.

Shu borada xo'jalik sudlarining faoliyati alohida ahamiyat kasb etmoqda. 2001-2008-yillarda ular tomonidan ko'rilgan ish­lar soni 3,7 barobar, jumladan, ma'muriy huquqbuzarlik holatlari bo'yicha ishlar soni 4 barobardan ko'proq oshgani ham shundan dalolat beradi.

Ko'rilgan ishlarning aksariyati tadbirkorlar va xo'jalik subyekt­lari foydasiga hal qilinayotganini alohida ta'kidlash joiz. Faqat 2005-yilning o'zida ularning foydasiga 45 milliard so'mdan ortiq mablag' undirildi.

Islohotlarni yanada chuqurlashtirish va iqtisodiyotni erkin­lashtirish masalalari eski zamon illati bo'lgan byurokratik boshqa-ruv tizimini bartaraf etish bilan bevosita bog'liq ekanini isbotlab o'tirishning hojati yo'q. Tan olish kerakki, respublikada amalga oshirilayotgan ma'muriy islohotlar markaz va joylardagi boshqaruv organlari tuzilmalarini takomillashtirishga sezilarli ta'sir qildi, bosh­qaruv xodimlari va ularning faoliyati bilan bog'liq xarajatlarni ancha qisqartirish imkonini berdi.

2001-2008-yillar mobaynida boshqaruv xodimlarining umumiy soni 75 ming kishiga yoki 35,5 foizga, jumladan, respublika organla­ri bo'yicha 21 foiz, mahalliy boshqaruv organlari bo'yicha 63,5 foiz, xo'jalik boshqaruv organlari bo'yicha 30,5 foizga qisqartirildi.

Iqtisodiyotdagi sifat o'zgarishlari, bozor islohotlari yo'lidan il­gari borish haqida gapirganda yana bir bor ta'kidlab o'tish lozimki, O'zbekistonda islohotlar shunchaki islohot uchun amalga oshiril-mayapti. Islohotlar qanday samara berayotganiga, ular odamlarning ijtimoiy ahvoliga qanday ta'sir ko'rsatayotganiga katta e'tibor beril-moqda.

Odamlarning dunyoqarashi, mentaliteti o'zgarib, ulardagi ijti­moiy boqimandalik va faqat davlatdan yordam kutib yashash kayfi-yati barham topmoqda.

Xususiylashtirish, xususiy mulkni mustahkamlash, kichik kor­xonalar, mikrofirmalar, fermer xo'jaliklari tashkil etish va tadbir­korlikni rag'batlantirish hisobidan mamlakatimizda demokratik jamiyatning asosi va tayanchi sifatida o'rta sinf amalda shakllan-moqda.

Birinchi navbatda bu o'z kuchi va imkoniyatiga tayanib yashay-digan, o'zini, oilasini boqayotgan va davlatga ham katta naf keltira-yotgan, o'zining mustaqil tijorat ishiga ega bo'lgan mulkdor tadbir-korlardir.

Aynan ana shunday odamlar jamiyatimizning tayanchi bo'lib, uning ijtimoiy asosini tashkil etadi. Chunki aynan shular demokratik va bozor islohotlarini davom ettirish va chuqurlashtirishdan, mamla-katni barqaror va izchil rivojlantirishdan ko'proq manfaatdor ekanini ta'kidlash zarur.

Shunday qilib, mamlakatimizning 2008-yildagi iqtisodiy rivoj-lanish natijalari o'tgan davr mobaynida demokratik yangilanish, iq­tisodiy islohotlarni chuqurlashtirish va iqtisodiyotni erkinlashtirish yo'lida ulkan qadamlar qo'yilganini ko'rsatadi.