O’zbekiston Respublikasi mustaqilligining qo’lga kiritilishi Mus
Mustaqillik arafasida ijtimoiy-iqtisodiy va demogrfafik vaziyat. XX
asrda 70 yildan ko‘proq vaqt hukmron bo‘lgan, dunyo xaritasida «Sovet
Sotsialistik Respublikalar Ittifoqi» degan nom bilan katta hududni
egallagan, ma’muriy-buyruqbozlik tizimiga asoslangan yirik mamlakatdagi
to‘g‘ri bo‘lmagan, samarasiz ijtimoiy-iqtisodiy siyosat 1980-yillarning
oxiriga kelib barcha ittifoqdosh respublikalar qatorida O‘zbekiston
aholisining ham yashash sharoitlarini og‘irlashtirib, uni ko‘plab
muammolar iskanjasiga solib qo‘ydi. Bu muammolarning barchasi 1980-yillarning
oxiri, 1990-yillarning boshlarida O‘zbekistonda ijtimoiy keskinlikning
kuchayishiga sabab bo‘ldi. Xususan, respublikada demografik vaziyat
murakkablashdi.
Biroq, aholining bunday o‘sishi uzoq yillar davomida sanoat va
iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida ish joylarini ko‘paytirish hamda
aholining hayot ta’minoti uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish bilan
mustahkamlab borilmadi. Bu esa odamlar turmush sharoitining og‘irlashuvi,
ishsizlar sonining ko‘payishi, ijtimoiy mehnat unumdorligi va aholi
daromadlarining kamayishi, pirovard natijada xalq farovonligining
pasayishiga olib keldi. Respublikadagi ijtimoiy ahvol, odamlarning ijtimoiy
ta’minoti va ularni ijtimoiy himoya qilish qoniqarsiz darajada edi. Ayniqsa,
qishloq aholisining kanalizatsiya va vodoprovod bilan ta’minlanishi atigi 5
foizni, ichimlik suv bilan ta’minlanishi salkam 50 foizni, tabiiy gaz bilan
ta’minlanishi 17 foizni tashkil etar edi. Aholini uy-joy, sog‘liqni saqlash,
madaniyat, maishiy xizmat ob’yektlari, maktablar, bolalar bog‘chalari va
hokazolar bilan ta’minlash ishlarida siljishlar sezilmadi. Vaholanki, aholining
ko‘pchilik qismi qishloq joylarida istiqomat qilar edi.
Yuqorida qayd etilgan holatlar O‘zbekiston aholisi daromadlari va
turmush darajasining keskin pasayishiga olib keldi.
Ijtimoiy infratuzilma tarmoqlari: sog‘liqni saqlash, xalq ta’limi,
maktabgacha bolalar muassasalari juda og‘ir ahvolda bo‘lib, maktab va
kasalxonalarning 60 foizi nobop binolarda joylashtirilgan. Bu esa o‘sha
davrda insonning har tomonlama uyg‘un kamol topishi, uning shaxs sifatidama’naviy rivojlanishi u yoqda tursin, ko‘pincha yashash uchun kerak bo‘lganeng oddiy narsalar ham yetishmaganini ko‘rsatadi.
