O’zbekiston Respublikasi mustaqilligining qo’lga kiritilishi Mustaqillik Deklaratsiyasining qabul qilinishi

To’rtinchi bosqich 2016- yildan boshlanadi. Prezident Shavkat Mirziyoyevning
2016-yil 5-oktabrdagi «Tadbirkorlik faoliyatining jadal rivojlanishini
ta’minlashga, xususiy mulkni har tomonlama himoya qilishga
va ishbilarmonlik muhitini sifat jihatidan yaxshilashga doir qo‘shimcha
chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi farmoniga muvofi q, tadbirkorlikni yanada
jadal rivojlantirishga e’tibor kuchaytirildi. 2018-yil tasdiqlangan «Faol
tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash
yili – davlat dasturi»da tadbirkorlik sub’yektlarining moliya-xo‘jalik faoliyatini
tekshirishga ikki yil muddatga moratoriy (to‘xtab turish) e’lon qilindi.
Erkin va maxsus iqtisodiy zonalar yaratilishi hamda ularning ahamiyati. 1996-yilda O‘zbekiston Respublikasining «Erkin iqtisodiy
zonalar to‘g‘risida»gi qonuni qabul qilindi. Qonunga binoan erkin iqtisodiy
zona deganda muayyan mintaqani jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish
uchun mamlakat va chet el kapitalini, istiqbolli texnologiya va boshqaruv
tajribasini jalb etish maqsadida tuziladigan, aniq belgilangan ma’muriy
chegaralari va alohida huquqiy tartiboti bo‘lgan maxsus ajratilgan hududdir.
Prezidentimizning 2008-yil «Navoiy viloyatida erkin industrial-iqtisodiy
zona tashkil qilish to‘g‘risida»gi Farmoni asosida «Navoiy» xalqaro
intermodal logistika markazi bunyod etildi. 2013-yildagi O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining «Jizzax» maxsus industrial zonasini barpo
etish to‘g‘risida»gi va «Angren» maxsus industrial zonasini barpo etish
to‘g‘risida»gi farmonlari qabul qilindi. Mazkur farmonlar raqobatbardosh
mahsulot ishlab chiqarishni ta’minlaydigan zamonaviy, yuksak texnologiyali
ishlab chiqarishlarni tashkil etish uchun xorijiy va mahalliy investitsiyalarni
jalb etish, bu borada qulay shart-sharoitlarni shakllantirishga, ishlab
chiqarish va resurs salohiyatidan samarali foydalanish, yangi ish joylarini
yaratish va aholi daromadlarini oshirishga xizmat qilishi ko‘zda tutilgan.
Iqtisodiy zonalar kiritiladigan investitsiya miqdoridan kelib chiqqan holda
3 yildan 7 yilgacha muddatga bojxona va soliq to‘lovlaridan ozod etiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil oktabrdagi «Urgut»,
«G‘ijduvon», «Qo‘qon» va «Hazorasp» erkin iqtisodiy zonalarini tashkil
etish to‘g‘risida» 2017-yil «Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini faollashtirish
va kengaytirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi farmonlari
asosida, bugungi kunda (2018) mamlakatimizda 10 hududda 14 ta erkin
iqtisodiy zona faoliyat yuritmoqda. «Navoiy», «Angren», «Jizzax», «Urgut»,«G‘ijduvon», «Qo‘qon» va «Hazorasp» erkin iqtisodiy zonalarida 62 loyihaamalga oshirilgan, 4 ming 600 dan ortiq ish o‘rni yaratilgan. Farmatsevtikasohasiga ixtisoslashgan «Nukus-farm», «Zomin-farm», «Kosonsoy-farm»,«Sirdaryo-farm», «Boysun-farm», «Bo‘stonliq-farm», «Parkent-farm» singari7 yangi erkin iqtisodiy zonani rivojlantirish bo‘yicha izchil ishlar olibborilmoqda. Prezidentning 2016-yildagi farmoniga ko‘ra «Navoiy» erkin
industrial-iqtisodiy zonasi, «Angren» va «Jizzax» maxsus industrial zonalarinomini birxillashtirish maqsadida ular bundan buyon «Navoiy», «Angren» va«Jizzax» erkin iqtisodiy zonalar deb yuritiladigan bo‘ldi.
Soliq tizimi. 1991-yil avgustda O‘zbekistonda eng zamonaviy shaklda,
yangi tipdagi soliq tizimi yuzaga keldi. O‘zbekiston soliq organlari 1991-
yilda qabul qilingan «Korxonalar, birlashmalar va tashkilotlardan olinadigan
soliqlar to‘g‘risida»gi qonun, 2008-yilda yangi tahrirda qabul qilingan
«O‘zbekiston Respublikasining soliq kodeksi» asosida ish yuritmoqda.
Tibbiyot, ta’lim va sport ob’yektlarini saqlash xarajatlari korxonalarning
soliqqa tortiladigan bazasidan chiqariladi, savdoda ilgari to‘lab kelingan
uchta to‘lov o‘rniga esa yagona soliq to‘lov joriy etildi. Rivojlangan
davlatlar tajribasi asosida fuqarolarning yillik daromadlarini Deklaratsiya
qilish tartibi joriy qilindi.
2008-yildan keyingi davrda ham mamlakatimizda kichik biznes va
xususiy tadbirkorlik sohasi ham barqaror rivojlandi. Xo‘jalik yurituvchi
sub’yektlarning soliq yukini yanada kamaytirish, mikrofirma va kichik
korxonalar uchun yagona soliq to‘lovining 10 foizdan 8 foizga, 2009-yilda
7 foizga, keyinchalik ushbu ko‘rsatkichni 5 foizga tushirilishi, jismoniy
shaxslardan olinadigan daromad solig‘i stavkalarining kamaytirilishi va aynipaytda uni hisoblash tartiblarining takomillashtirilishi tadbirkorlik, kichik va
xususiy biznesni izchil rivojlantirish uchun rag‘batlantiruvchi omillar yaratdi.
2017–2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan, soliq
solish tizimini izchillik bilan soddalashtirish, soliq solinadigan bazani kengaytirish
orqali soliq yukini pasaytirish kabi vazifalar belgilangan. Ushbu
vazifalar ijrosiyuzasidan, shuningdek, soliq ma’muriyatchiligining zamonaviy
uslublarini joriy etish, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar yig‘iluvchanligini
oshirish maqsadida 2017-yil 18-iyulda Prezidentning «Soliq
ma’muriyatchiligini tubdan takomillashtirish, soliqlar va boshqa majburiy
to‘lovlarning yig‘iluvchanligini oshirish choratadbirlari to‘g‘risida»gi farmoni
qabul qilindi. 2018-yil 1-yanvaridan boshlab, soliq organlari va halol
soliq to‘lovchilar o‘rtasida ularga joriy soliq solish masalalarini hal etishda
har tomonlama ko‘maklashgan holda kengaytirilgan axborot almashinuvini
ta’minlaydigan soliq nazoratining zamonaviy shakli – soliq monitoringini
joriy etish belgilandi.
Savol va topshiriqlar:
1. 2017-yil valyuta sohasida qanday o‘zgarishlar bo‘ldi?
2. O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayonlari va mulkdorlar sinfining shakllanishi
borasida davlat tomonidan amalga oshirilgan siyosat.
3. O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligiga oid islohotlardagi muvaffaqiyatlar va
muammolar nimalardan iborat?
4. Mamlakatning iqtisodiy taraqqiyotida transport tizimi, temir yo‘llar va
havo yo‘llarining ahamiyati haqida gapiring.
5. Iqtisodiy taraqqiyotda xorij investitsiyasini jalb etish siyosatining ahamiyatini
tushuntiring.
6. Erkin iqtisodiy zona deganda nimani tushunasiz?
7-mavzu. Ijtimoiy siyosat va uning amalga oshirilish bosqichlari