O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, qurilish sohasiga katta e’tibor qaratilib, yangi ishlab chiqarish binolari, sanoat korxonalari qurilishi boshlandi

Kranlarning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari
Jadval – 4

Ko‘rsatkichlarning nomlanishi	Belgilanishi	O‘lchov bir-ligi	Kranlar
			1-variant: kran markasi	2-variant: kran markasi
Kran ilmog‘ining ko‘tarilish balandligi	H kp	metr	+	+
Kran ilmog‘ining masofaga uzatish qobiliyati	L kp	metr	+	+
Kranning yuk ko‘tarish qobiliyati	Q yu.k.	tonna	+	+
Kranning bir smenadagi tannarxi	S m. cm	so‘m	+	+
Kranning inventar-hisobiy narxi	C i.x.	so‘m	+	+
Kranning bir yildagi ish soatlari soni	T yil	soat	+	+

O‘zi yuruvchi strelali kranlarni tanlash qoidalari va tamoyillari

Avtomobil, shina va tasma zanjir oyoqli kranlarni tanlash prinsiplari bir xildir. Quyida kranlarni tanlash tartibini keltiramiz:

a). Kranlarni tanlash sxemasi eng noqulay holat uchun chizib olinadi.

Rasm - 4. O‘zi yuruvchi strelali kranlarni tanlash sxemasi

b). Kran turgan sathdan strela uchigacha bo‘lgan masofa aniqlanadi:

H_o = h_o + h_ex + h_el + h_str + h_nn , ( m ) / 5 /
Bunda: h_nn – polispasta balandligi, (1,0 : 1,5m.)
h_o , h_{ex ,} h_el , h_str - / 1 / formula izohida keltirilgan.
v). Kran ilmog‘ining talab etiladigan uzoq masofaga uzatish qobiliyati aniqlanadi:
L _kp = + b₃ , ( m ): / 6 /
Bunda: h_sh- kran turgan sathdan uning strelasi burilish o‘qigacha
bo‘lgan masofa, (1,5...1,8 m.);
b – o‘rnatilayotgan element og‘irlik markazidan uning kran
strelasi tomonidagi chekkasigacha bo‘lgan masofa (tom yopma
plitasi uzunligining yarmisi), metr;
b₁ – o‘rnatilayotgan (oldin o‘rnatilgan) element va kran strelasi
orasidagi xavfsiz masofa (0,5...1,0 m.);
b₂ – element o‘rnatilish joyi sathida kran strelasi qalinli gining yarmisi (0,4...0,5);
b₃ – kranning aylanish ukidan strelaning burilish o‘qigacha
bo‘lgan masofa, (1,15...1,8.);
g). Kran strelasining uzunligi aniqlanadi:
L_str = /7/
d). Kranning yuk ko‘tarish qobiliyati aniqlanadi:
Q_yu.k. = R · K_m , ( tonna ) ; /8/
Hisoblangan texnik ko‘rsatkichlarga asosan 2-ilovadan (quruvchi muhandislar uchun mo‘ljallangan qo‘llanmalardan foydalanish xam mumkin) texnik ko‘rsatkichlari bir-biriga yaqin va o‘z navbatida hisobiy ko‘rsatkichlardan kattaroq ( 5....10 % ) bo‘lgan ikkita kran ( masalan: shina oyoqli va tasma zanjir oyoki kran yoki shina oyoqli va avtomobil kranlari va x.k….) tanlab olinadi. Ularning texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlari 4-jadvalga tushiriladi.


Kranlarni iqtisodiy ko‘rsatkichlari bo‘yicha taqqoslash

Ko‘rsatkichlarnng nomi	O‘lchov birligi	Variantlar (kran turi)
		1-variant kranning nomi	2-variant kranning nomi
K M I ning davo-miyligi, T	Kun (smena)	+	+
Bir tonna konstruksiya montaji uchun keltirilgan xarajatlar, Sk.sol.		+	+
Umumiy mehnat xarajati sarfi	Mash.smena	+	+

4.