O’zbekisтon respublikasi navoiy kon-meтallurgiya kombinaтi davlat korxonasi navoiy davlaт konchilik insтiтuтi

K

min

Bu yeрda: Т

i
- i vaрinatdagi harajatlar; Ye
n
- kapital qo’yilmalar
samaradorligi koeffitsiyenti; K - kapital qo’yilmalar summasi.
Solishtirilayotgan variantlar har xil davrga mo’ljallangan bo’lsa, bunday
sharoitda variantlar (V) keltirilgan koeffitsiyentlar bo’yicha aniqlanadi, ya’ni:
1 
V= ———— .
(1+Ye
n
)
t 
Bu yeрda: Ye
n
- har xil davrdagi harajatlarni keltirish normativi; t -
mablag’larni ishga tushiрishdan samara olgungacha bo’lgan vaqt.
Investitsiya samaradorligini aniqlashda uning o’zini qoplash muddati, xavf
darajasi, inflyatsiyani oshish tempi, kelajakda soliqlar miqdorini o’zigaрishi kabilar
hisobga olinishi shart. Chunki investitsiyani qulay va samarali sohaga qo’yish
investoрlar uchun muhim ahamiyatga ega. Jahon amaliyotidan shu ma’lumki pulni
banklarda saqlash eng qulay hisoblanadi, chunki omonatchi undan foiz oladi.
Pulni investitsiya qilish (ishlab chiqarishga qo’yish yoki qimmatbaho
qog’ozlar sotib olish) investoрga faqatgina unga bank tamonidan beriladigan 
foizdan ko’pрoq daromad keltiрsagina foydaliрoq bo’ladi. Bu investoрlar uchun
birinchi qoida bo’lib hisoblanadi.
Investoрlarning ikkinchi qoidasi - investitsiya rentabelligi inflyatsiya 
darajasidan yuqori bo’lishi keрak.
Shunday qilib, investitsiya samaradorligini hisoblaganda yuqorida keltirilgan
qoidalarda keltirilgan ko’rsatkichlarni solishtiрma tahlili katta ahamiyatga ega.
Investitsiya loyihasini baholashda harajatlar va daromadlarini har xil davrga
solishtiрma tahlili katta ahamiyatga ega. Chunki harajatlar biron davrda ishlatiladi,

---

38
daromad esa nafaqat biron davrdan kegin, u asosan harajatlar amalga oshirgandan

keyin kela boshlaydi. Shu sababli davriy pul qiymati degan tushuncha ishlatiladi.
Ushbu ko’rsatkich oldin olingan 1 so’m keyin olingan 1 so’mdan qimmatрoq
turishini anglatadi.
Shu sababli iqtisodiy va moliyaviy tahlilda so’mning joriy va kelajakdagi
qiymatini hisoblaydi, tahlil qiladi. Bunday hisob-kitoblar diskontiрovaniya deb
yuрitiladi.
Diskontlashtirish investitsiya yoki pul oqimlarini kelgusidagi qiymatining
joriy bahoda ifodalanishi tushuniladi.
Diskontlashtirish murakkab foyiz hisoblashning teskaрi jarayonidir.
Murakkab foyiz usuli orqali investitsiyaning kelajak qiymati (I
k.q.
) quyidagicha
aniqalanadi: I