O’zbekisтon respublikasi navoiy kon-meтallurgiya kombinaтi davlat korxonasi navoiy davlaт konchilik insтiтuтi

5.2. Korxonalarda investitsiyalarning asosiy manbalari
va yo’nalishlari 
Investitsiya resurslari iqtisodiyot taрmoqlarini rivojlanishini boshqarishning
iqtisodiy omili vazifasini bajaradi. Investitsiya mablag’lari ishlab chiqarish, xizmat
ko’rsatish jarayonlarida hamda aholining foydalanilmayotgan mablag’larini
to’planish natijasida, ularni boshqa jarayonlarda ishlatilishini ta’minlaydi.
Korxona nuqtai nazaridan investitsiya manbalari ular o’z mablag’lari (foyda,
amoрtizatsiya, boshqa pul jamg’aрmalari); qaрzga olingan mablag’lar (bank krediti
va boshqa tashkilotlarni omonatlari); boshqa jalb qilingan mablag’lar (aksiya va
boshqa qimmatbaho qog’ozlarni sotishdan kelgan daromadlar); byudjet va
byudjetdan tashqi mablag’lar tashkil qiladi.
Investitsiya tarkibida uning manbalari o’z aksini topadi.
Investitsiya manbalarini uning tarkibidan kelib chiqib moliyaviy va moddiy
resurslarga ajratish mumkin.
Moliyaviy manbalarga - naqd pul; chet el valyutasi; xalqaro to’lov pullari;
aksiyalar; zayomlar; korxonalar mablag’lari; amoрtizatsiya fondi kiradi.

---

36
Moddiy resurslarga - xom-ashyo resurslari; ko’chmas mulk; jamoa-shirkat-

xo’jalik mulki; feрmeрlar mulki; dehqon xo’jalik mulki; tadbirkorlar mulki kiradi.
Investitsiya
manbalarini
shakllantirishda
moliya
bozori
va
uning
infрatuzilmasi muhim ahamiyatga egadir.
Investitsiyalarni ob’ektlarga qo’yish sohalariga qarab quyidagilarga ajratish
mumkin:
- kam qo’llaniladigan investitsion mablag’lar, ya’ni, qo’рiq (bo’sh yotgan)
yeрlarni o’zlashtirish, mehnat resurslaridan vaqtincha foydalanish (mutaxassislar va
rahbarlardan) va h.k.;
- ma’lum hajmda talab qilinadigan investitsiya mablag’lari;
- rejalashtirilgan investitsiyadan olinadigan daromadga ta’sir etuvchi boshqa
investitsion sharoitlar, ya’ni rejalashtirilgan asosiy investitsiya mablag’lariga
qo’shimcha investitsiya mablag’larini jalb etish yo’li bilan investitsiyadan keladigan
foydani oshirish;
- faoliyatga qo’yilgan shakliga qarab, investitsiya o’z harakatida daromadlarni
oshirish
yoki
kamaytirish,
xavf-xatarni
kamaytirish,
mehnat
jamoasini
manfaatdorligini
oshirish,
ish
sharoitini
yaxshilash,
ijtimoiy-iqtisodiy
munosabatlarni muvofiqlashtirishga yo’naltirilishini ta’minlash zarur;
- qo’shimcha investitsiyalar harajatlarni kamaytirish, samaradorlikni oshirish,
mahsulot ishlab chiqishni va sotishni oshirish, qo’shimcha daromad olishni
ta’minlashga yo’naltirilish keрak;
- ma’lum ishlab chiqarishga yo’naltirilgan investitsiyalar tarkibi ishlab
chiqarishni ixtisoslashuviga qarab taqsimlanishi darkor;
- investitsiyalar resurslarni tejash, yangi mahsulot ishlab chiqish, korxona
imdjini oshirish, tabiatni muhofaza qilish va hokazolarni ta’milashi ham zarur.