O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg’ona davlat universiteti sirtqi bo’lim

III.Jismoniy madaniyatning boshqa yo`nalishlar bilan bog`liqligi 

Jismonan yetarli darajadagi rivojlangachlik normal aqliy rivoj lanishga

sharoit yaratadi. Dialektik materializmning psixik va jismoniy jarayonlarning aqliy
va jismoniy faoliyat bilan birligi xakidagi fikrlari Chernishevskiy asarlarida o`z
ifodasini topdi: "Har kanday mehnat - bu akliy, jismoniydir. Agar akliy va
jismoniy mehnat orasidagi farqni ajratsak, bittasida asosiy rolni miya, ikkinchisida
muskullar uynaydi. Miyaning faoliyati muskullarning o`zaro faoliyatiga, muskullar
faoliyati esa miyaning boshqarishi orqali amalga oshiriladi", - degan edi u.
Jismoniy bilimlar asoschisi P.F. Lesgaft kursatganidek, akliy va jismoniy
rivojlanish bir-biri bilan o`zviy bog`liq. Aklning usishi va rivojlnishi o`z navbatida
jismoniy rivojlanishni takazo kiladi.

---

---

Jismoniy madaniyatning vazifasi shunda muvaffakiyatli xal kilinadiki,

shug`ullanuvchilar jismoniy mashqlarni ongli ravishda, tushunib bajarsalar yoki
ular sport mashg`ulotlariga zur kizikish, o`z tashab buslari bilan ijodiy
yondashsalar, harakat malakalarini to`g`ri shakl lanishiga, organizmning
funksional kobiliyatlarini rivojlantirish uchun umumiy maxsus bilimlarga tayangan
xolla olib borilsagina samarali bo`ladi.
Jismoniy madaniyatda yoki sportda talantni ochish shug`ullanuvchidan
umumiy jismoniy rivojlanganlik va tayyorlangailik xamda shug`ullanayotgan soxa
buyicha chukur malakaviy bilimlarga ega bulish, bosh miya, muskullar
faoliyatidan foydalanishda kur-kuronalikka yul kuymaslik okibatidan kelib
chikadi. Mashg`ulotga ongli munosabatda bulmaslik talantni sunishiga sabab
bo`ladi.
Eng xavflisi shug`ullanuvchidan bir tomonlamalilik, faqat sport bilan
shug`ullanishgagina odat shakllanadi - jamiyat uchun bokimandalar ko`payadi.
Sport trenirovkasi sirlariga shungish, uni tushunish shug`ullanuvchi maxoratini
oshishiga olib keladi. Bunga faqat har tomonla malilik orqaligina erishish mumkin.
Jaxon rekordlarini urnatish, chempionlik lavozimlari uchun kura shish
sportchidan yuqori saviya, chukur bilim va jismoniy kobiliyatni talab kiladi. Bunga
erishish uchun esa mashakkatli mehnat, utkir intellekt soxibi bulishi shart. Akliy va
jismoniy madaniyatnig birligi, o`zaro bog`liqligi masalasi tabiiy-ilmiy fanlar
asosida ulug rus fiziologi I.M.Sechenov va I.P. Pavlovning ilmiy tadqiqotlari orqali
isbotlangan, Pavlov: "Men butun hayotim buyi akliy va jismoniy mehnatni sevdim,
ko`prok ikkinchisini. Ayniqsa, miyada paydo bulgan fikrni xal qilish uchun
aklimni ko`pim bilan boglaganimda o`zimni juda yaxshi xis kilar edim", - deb
yozgan edi. Demak, jismoniy madaniyat akliy madaniyat bilan o`zviy bog`liq
xolda amalga oshirilar ekan.